Instituti Europian Pashko, në bashkëpunim me Universitetin Europian të Tiranës, organizoi “Shkollën Pranverore të Lidershipit”. 50 të rinj, studentë të ekselencës nga universitetet shtetërore dhe private por edhe maturantë nga rrethe të ndryshme të Shqipërisë, për tri ditë ndoqën leksione nga pedagogë, figura politike dhe publike

Instituti Europian Pashko, si pjesë e grupit të Iniciativës Europiane për Edukim, ka qëllim dhe mision të ndikojë në përmirësimin e politikave publike në funksion të ndërtimit të një ekonomie dhe shoqërie më të shëndetshme. Në funksion të këtij impakti social, IEP organizoi këtë fundjavë 5-7 Maj, Shkollën Pranverore të Lidershipit.

Liderët e mirë bëhen dhe nuk lindin të tillë. Duhet dëshirë, vullnet për t’u bërë udhëheqës ose Lider efektiv. Liderët e mirë zhvillohen përmes një procesi që nuk mbaron asnjëherë përmes vetëstudimit, arsimit, trajnimit dhe përvojës.  Për këtë arsye 50 të rinj, studentë të ekselencës nga universitetet shtetërore dhe private por edhe maturantë nga rrethe të ndryshme të Shqipërisë, për tri ditë ndoqën leksione nga pedagogë, figura politike dhe publike.

Prof. dr. Adrian Civici, President i Universitetit Europian të Tiranës, gjatë bashkëbisedimit të tij me studentët theksoi rolin që duhet të kenë liderët e rinj në një botë të globalizuar, e cila kanoset nga fenomene si populizmi. “E gjithë bota sot po bëhet si një fshat global, sepse janë hequr të gjithë kufijtë fizikë të krijimit të marrëdhënieve, pra sot kemi një botë të homogjenizuar. Në vetvete secili prej jush e lidh formimin e vet me këto profesione, të cilat janë të konsoliduara. Gati 60-70% e të rinjve studentë e krijojnë vet vendin e punës dhe kjo nuk është një zhvillim futurist por është përgjigja e botës globale. Ata që marrin përsipër të bëhen liderë duhet të kenë vizion dhe lider mund të bëheni sot nëse shihni më larg nga vizioni i zakonshëm, më larg nga e përditshmja që iu rrethon”, iu tha studentëve të rinj.

Pjesëmarrësit patën mundësinë të marrin leksione mbi një tjetër aspekt jetik të lidershipit: komunikimi. Dr. Belina Budini, shefe e departamentit të Komunikimit në Universitetin Europian të Tiranës foli për mënyrën se si mediat e reja përdoren dhe influencojnë liderët e rinj, marrëdhënieve midis politikës dhe mediave, në kontekstin e shkencave sociale shqiptare dhe sidomos të atyre të komunikimit dhe të informimit.

“Lidershipi është aksion, jo pozicion. Momentet e lidershipit spikaten që në fëmijëri, sikurse dëshmon prania e shumë anëtarëve të qeverive studentore sot këtu, por gjithsesi këto aftësi duhet të kultivohen me kalimin e viteve”, u tha studentëve Henri Çili, themelues i Institutit Europian Pashko. Gjatë bashkëbisedimit me studentët z. Çili dhe Enio Civici, drejtori i Informacionit i televizionit SCAN, njohën studentët me atë që është raporti midis gazetarëve dhe liderët politikë. Për lidershipin politik foli Spartak Ngjela, avokat dhe politikan shqiptar. Duke cituar presidentin Amerikan Nixon, Ngjela tha: “Në politikë ka dy lloj njerëzish, burri dhe fëmija. Dallimi midis burrit dhe fëmijës në politikë është se i pari hyn për të marrë diçka ndërsa i dyti për të bërë diçka”. Sipas Ngjelës liderët e rinj duhet të kenë një raport të drejtë midis pushtetit dhe qëllimeve. “Sot vendimtare në procesin e lidershipit janë idetë, dikur ka qenë forca, por sot janë idetë”, -tha Ngjela. Sipas analizës së politikanit të mirënjohur, në Shqipëri, ky raport midis forcës dhe ideve ka qenë në favor të së parës: “Se çfarë do të bëjë brezi juaj varet nga sa të aftë do të jeni për të zgjidhur idetë ndaj pushtetit”. Gjatë debatit me studentët, Ngjela i njohu të rinjtë me figurën e Gramoz Pashkos, ekonomisti dhe politikani shqiptar që frymëzon vlerat mbi të cilat bazohet IEP.

Ishin të ftuar gjithashtu pesë pedagogë, secili me një background të ndryshëm që kanë  pasqyruar mbi këta studentë gjatë gjithë kohës,  njohuri e dije nga bota akademike. Dr. Elvin Gjevori, drejtor për kërkimin shkencor pranë Universitetit Europian të Tiranës, zgjodhi t’iu dhuronte një frymë motivuese, zgjodhi t’u tregonte me terma pranë realitetit të tyre të përditshëm, se si të jenë zotër të vetes dhe liderë të suksesshëm se si “të jenë shigjeta dhe jo shënjestra”.

“Çfarë është lidershipi? Lidershipi  nuk mbështetet as në tradita, as te dhënia e arsyeve apo e argumenteve për të justifikuar veprimin apo vendimin. Lidershipi është ajo influencë e cila përgjithësohet përmes imitimit. Nëse lideri nuk imitohet, qoftë edhe në detajet e vogla nuk është lider”, shtoi dr. Klementin Mile, pedagog i UET. Listës së lektorëve iu shtuan dy profesorë që e zhvillojnë aktivitetin e tyre në universitetin francez Lille 1, prof. dr. Enika Abazi dhe prof. dr. Albert Doja.

Temat e mbajtura nga pedagogët nxitën diskutim. Studentët dhanë argumentet e tyre, ndanë idetë, eksperiencat, kërkuan dhe dhanë këshilla duke e transformuar këtë aktivitet në një nismë shumë frytdhënëse për të gjithë të pranishmit në sallë, sidomos për nxitjen, edukimin dhe zhvillimin e talenteve që Instituti Europian Pashko ka në fokusin e tij. Të rinjtë kanë ambicie dhe dëshirë për të qenë liderë në komunitetin ku bëjnë pjesë!

Sot më 9 Maj, në Ditën e Europës që shënon edhe përvjetorin e 60-të të firmosjes së Traktateve të Romës, në Forumet UET që organizohen çdo të martë në Universitetin Europian të Tiranës, është e ftuar Majlinda Bregu, ish-ministre e Integrimit dhe deputete e Partisë Demokratike.

Bregu ka shërbyer si ministre e Integrimit për një kohë të gjatë që nga viti 2007 deri në vitin 2013 dhe aktualisht vijon të jetë kryetare e Komisionit Parlamentar të Integrimit Europian.

Bashkëbisedimi i deputetes së PD-së me pedagogë dhe studentë të UET-it vjen në një moment krize politike, ku partia ku ajo bën pjesë, e cila është në opozitë, ka vendosur të bojkotojë zgjedhjet parlamentare të 18 qershorit.

Bregu është një nga zërat kritikë brenda Grupit Parlamentar të PD-së ndaj linjës së ashpër që po ndjek kryetari i partisë Lulzim Basha me protesta, bojkot të parlamentit dhe bojkot të zgjedhjeve si mënyrë e të bërit opozitë ndaj mazhorancës aktuale të majtë.

Ajo ishte pjesë e negociatave mes PD-së dhe ndërkombëtarëve për zgjidhjen e kësaj krize dhe për këtë arsye ndërmori dhe një tur takimesh me europarlamentarë në Bruksel.

Vokacioni pro-europian i ish-ministres më jetëgjatë në zyrën e Integrimit ka qenë gjithmonë i dukshëm dhe kryesor në sjelljen e saj politike.

Për këtë arsye i ka kërkuar dhe partisë së saj që të ketë një qasje më proeuropiane në aksionin opozitar duke e cilësuar si humbje të saj mopranimin e paketës së zgjidhjes së ofruar nga zv/presidenti i Partive Popullore Europiane, David McAllister në Tiranë.

Avokat Spartak Ngjela ishte i ftuar special në “Shkollën Pranverore të Lidershipit” në Dhërmi, organizuar nga Instituti Europian Pashko. Ngjela iu foli të rinjve për lidershipin politik. Duke cituar presidentin amerikan Nixon, Ngjela tha: “Në politikë ka dy lloj njerëzish, burri dhe fëmija. Dallimi midis burrit dhe fëmijës në politikë është se i pari hyn për të marrë diçka ndërsa i dyti për të bërë diçka”. Sipas Ngjelës liderët e rinj duhet të kenë një raport të drejtë midis pushtetit dhe qëllimeve. “Sot vendimtare në procesin e lidershipit janë idetë, dikur ka qenë forca, por sot janë idetë”, -tha Ngjela. Sipas analizës së tij në Shqipëri, ky raport midis forcës dhe ideve ka qenë në favor të së parës.

Nga Spartak Ngjela*

Tema e lidershipit është shumë e gjerë dhe më shumë e komplikuar sa duket. Esencialisht është logjikë, është guxim, kurajë, paraqitje, elekuencë dhe të gjitha këto duhet të konvergojnë në një pikë. Megjithatë kam përshtypjen se juve iu intereson lidershipi politik! Se lidership ka kudo, por keni parasysh një gjë, të gjithë duan të kenë fuqi, por kjo varet nga fusha ku e arrijnë këtë. Por duke qenë se ne jemi ende një shoqëri e paformuar dhe e papjekur mirë, të gjithë jemi sulur te lidershipi politik. Të gjitha ato që thamë më lart, megjithëse janë shumë të ndryshme nga njëra-tjetra, kanë një të përbashkët, dëshira për të arritur diçka dhe egoja për të arritur famën.  E keni dëgjuar ju kur dikush thotë se çdo gjë e bëj në emër të shkencës? Jo, absolutisht e bën për famë. Sakrifikon, lë paratë dhe gjithçka, por në fund të fundit mbetet në histori.

Por lidershipët tanë nuk punojnë për historinë. Ata punojnë për momentin, sepse nuk e kanë të lartë koshiencën e historisë. Unë flas për politikën, se këtu për shkencë nuk mund të flitet, e as për ndonjë fushë tjetër ku mund të bëhesh lider botëror. Të marrim së pari, lidershipin politik, me qenë se është më e prekshmja nga ju dhe pastaj do të flasim edhe për lidershipin shkencor.

Ka një raport të drejtë midis pushtetit dhe qëllimit. Nuk është intensioni (qëllimi) që e çon te pushteti, por është dëshira për pushtet që e çon te një vullnet për pushtet, i cili është ky që ne i themi ‘intension’. Pra ky intension e çon drejt pushtetit. Por pyetja që bëhet është, kur ka filluar dhe pse e duan? Pra p.sh. më pyesin mua, pse e do pushtetin? Para, thotë njëri. Seks, thotë tjetri.  Dëshirë patologjike, thotë një tjetër. Ai nuk e thotë por e ka. Nixon na ka thënë:  Në politikë hyjnë për t‘u bërë  liderë  dy tipa njerëzish. Ata janë burri dhe fëmija. Dallimi midis burrit dhe fëmijës në politikë është ky: “Nëse fëmija hyn për të marrë diçka, burri hyn për të bërë diçka”. Me burrë konceptohet edhe gruaja.  Merreni këtë test  dhe vendoseni për të parë  se si kanë ecur, çfarë kanë bërë, dhe kujt i përkasin liderët politikë shqiptarë. Aspekti tjetër është që brenda këtij intensioni për pushtet, mangësia është sot tek idetë, dikur ka qenë forca, por sot janë idetë. Në Shqipëri?

Nëse s’ka ide, ka forcë

Por pyetja që bëhet është: ide në funksion të kujt? Ide në funksion të opinionit publik dhe jo të një katedre filozofie. Raporti mes ideve të liderit dhe opinionit publik shqiptar është shumë i keq, për të mos thënë pranë zeros. Pra cilat janë idetë? S’ka fare, ka vetëm fyerje, sharje deri në nivel personal. I do opinioni këto apo nuk i do, kjo është një çështje që nuk ka vend për diskutim. Unë jap këtu raportin që kam konstatuar, raporti midis ideve të liderit dhe opinionit publik në Shqipëri është zero. Në rast se do na duhet të themi se ku është defekti dhe si rregullohet, mendoj se nuk është në objektivin e këtij leksioni.

Tani vijmë te gjërat klasike.

Në ç’mënyrë dhe çfarë na shtyn që të pëlqejmë një lider? Po të ishte femër do të thoshim se ishte e bukur ose është i pashëm dhe e duan femrat. Këto kanë influencë në atë që do ti themi “karizëm”, por nuk është gjithçka. Verbi, pra fjala është ajo që afekton të dyja palët. Paraqitja nuk duhet të jetë e shëmtuar, por megjithatë verbi është ai që afekton të dyja palët dhe sidomos femrat. Cila është arsyeja? Për këtë drejtojuni Frojdit ose Jungut. Për momentin mund të themi se femra e ka më të zhvilluar afeksionin ndaj fjalës. Dhe nuk jemi ende tek ideja, jemi vetëm tek afekti i fjalës. Pra, përpara se të formulojmë dhe të kemi idenë, duhet të kemi fjalën, pra oratorinë dhe oratoria është ajo që i duhet liderit. Njëra krijon dhe tjetri interpreton. Oratoria është krijim dhe në këto momente unë këtu me ju nuk jam orator, interpretoj ato që kam lexuar. Do isha krijues nëse do t’ju flisja me qëllimin për t’ju marrë votën.  Në qoftë se ju do ishit juria dhe unë si avokat do t’ju kërkoja pafajësi. Por fakti që jam lektor, jam në oratori.  Oratoria tek Aristoteli ka tri tipare;  është eulogjia, politika dhe avokatia. Një lider duhet t’i ketë të tria këto. Dhe tani të fillojmë e t’i analizojmë këto, por çfarë do të thotë verb? Ka rëndësi shumë të madhe.  Hitleri ishte krejtësisht mediokër, por ishte elokuent. Pra verbi ose elokuenca është një gjë e domosdoshme  në momentin e të qenit lider sepse do t’ju marrë ju me vete.

Tani vijmë tek aspekti tjetër, te fakti se si duhet të formohemi. E para nuk mund të ketë lider pa krijuar ekip. Si krijohen ekipet dhe në çfarë mënyrash krijohen ekipet, duhet të merrni e të lexoni dokumentet e Oxfordit. Ajo është shkolla më e madhe e të gjitha kohërave që ka krijuar liderë, për të krijuar ekip. Por është shumë e vështirë dhe është shkollë e veçantë dhe janë njerëz të zgjedhur. Janë ata njerëz që kanë këto karakteristika, duhet të kenë logjikë, kuptueshmëri të lartë që vjen nga matematika dhe logjika dhe si ç’thashë më parë, nëse doni të zgjeroheni, shkoni dhe merrni literaturën e Oxfordit. Një lider nga Oxford dhe që besoj se e njihni të gjithë është Gandi. Me një dhi ai arriti të pushtojë Indinë. Dhe ai në Oxford ishte përgatitur. Por nuk lanë gjë pa thënë në parlamentin anglez kundër tij. Ndërsa tani e kanë figurë të madhe. Prandaj mund të ketë një diskordancë mes kohës dhe liderit. Po ekzistoi kjo, ai lider është i vdekur. Çdo lider duhet të jetë njësh me kohën e tij. Në qoftë se është në kohën e tij dhe në qoftë se ka këto cilësi që ju thashë dhe di të krijojë një ekip, atëherë ai është vërtet një lidership i suksesshëm. Gjykimi i saktë që do të gjeni në Oxford është ky: forca morale e karakterit dhe forca e instinktit për të drejtuar janë parimet. Por për ta individualizuar as ju nuk e bëni dot e as unë s’e bëj dot.

Tani do vijmë te një aspekt tjetër që e di që ju ka munduar nga romanet, jo nga tekstet universitare, pushteti, seksi dhe paraja. Dhe ju sugjeroj që në lidhje me këtë temë të gjeni material në lidhje me konfliktin mes Frojdit dhe Jungut dhe që të dy donin të bënin një revolucion në këtë aspekt, Frojdi vë në qendër seksin, ndërsa Jungu vë në qendër pushtetin. Dëshira seksuale, thotë Jungu është deri në moshë të re dhe më pas lind dëshira për pushtet. Dhe unë mendoj se ka të drejtë.

Atëherë, cili është raporti midis pushtetit dhe parasë? Ka disa vështrime, por neve na duhet lideri. Lideri që do në mënyrë të pastër sundimin nëpërmjet pushtetit nuk e ka shtysën e vet të shkojë në pushtet por të fitojë para. Asnjë nga psikanalistët modern nuk e pranojnë, se çfarë krijon mbasi vjen në pushtet. Edhe Nixon kur arriti në atë përfundim që ju thashë nuk e ka nxjerrë nga vetja, njerëzit e tij të afërt ia kanë sugjeruar si gjetje dhe ai e ka konstatuar në raport me veten. Nixoni nuk qe i dhënë fare ndaj parasë. Por i tmerrshëm ndaj pushtetit derisa preku Kushtetutën amerikane.  Por problemi qëndron që në gjykimin që ka dhënë dy lloj tipe liderësh; një është fëmija dhe tjetri është burri dhe me sa kam parë unë ia kanë pranuar në mënyrë unanime.

Këtu i keni dhe analizoni këta që keni. Nuk do t’ju dalë ndonjë burrë! Pra në raport me këto të tria, paraja ka ardhur në funksion të demagogjisë. Paraja duhet për të propaganduar idetë e tua në funksion të demagogjisë. Aristoteli nuk e pranonte demokracinë me këtë gjykim. Të tria sistemet degradojnë, -tha ai. Monarkia degradon në monarki absolute, domethënë tirani. Fisnikëria, që është pushtet i dytë, degradon në oligarki. Ndërsa demokracia degradon në demagogji. Të vetmin shembull aristotelian që kemi e kanë bërë me qëllim apo me dëshirë është shembulli anglez dhe që i ka të tria brenda. Demosin e ka dhe fisnikërinë e ka, që është dhoma e lordëve dhe monarkinë e ka. Pyetja bëhet sikur të ishte Aristoteli gjallë a do t’i gjente në demagogji? Sigurisht që do i gjente, por më të filtruar.

Për t’i dhënë fund leksionit tim, kam menduar të jap këto përcaktime: cili është raporti midis pushtetit, parasë dhe forcës? Po qe se ke forcë dhe nuk ke logjikë dhe arsye, nuk ke asgjë. Cezari tha: që të fitosh duhet që t’i kesh forcën, logjikën dhe arsyen dhe duhet të dish të kombinosh forcën me arsyen.

*Fjala e mbajtur në Shkollën e Lidershipit Maj 2017, organizuar nga Instituti Europian Pashko

Liderët e ‘90-s: Çfarë mendon Ngjela për Pashkon, Berishën dhe Hajdarin

Në optikën e Spartak Ngjelës vetëm Azem Hajdari kishte të gjitha tiparet e një lideri pas viteve ’90, ndërsa sipas tij e ardhmja e vendit dhe e PD-së do ishte krejt ndryshe po të kishte udhëhequr Gramoz Pashko dhe po të zbatoheshin idetë e tij.

Gjatë debatit me studentët në “Shkollën Pranverore të Lidershipit” në Dhërmi organizuar nga Instituti Europian Pashko, Ngjela i njohu të rinjtë me figurën e Pashkos, ekonomisti dhe politikani shqiptar që frymëzon vlerat mbi të cilat bazohet Instituti Europian Pashko. Më poshtë pyetje-përgjigje me studentët:

Duke qenë se Gramoz Pashko në vitet ‘70 ka qenë një nga nxënësit “kulturor” të avokat Ngjelës, çfarë mund t’ju thotë sot të rinjve nga tipi apo prototipi i Pashkos në rini?

Pashko ishte një nga studentët më me vullnet që kam takuar. E kishte nga ambicia apo e kishte nga ndonjë gjenerim i brendshëm unë nuk di t’ju them. Ai la një vit universitetin për të bërë një kurs jashtë kornizave të universitetit të Tiranës. Kur e takova, ai e kishte zgjedhur drejtimin e studimeve për shkenca ekonomike dhe po të më kishte pyetur mua unë do t’i kisha sugjeruar diçka tjetër.  Por ekonomia politike që bënin në atë kohë ishte Marksi dhe Adam Smith. Pra, nuk ishte shkollë e keqe, por ishte shkollë formuese. Pashko më vonë u thellua shumë në studimet ekonomike në nivel teorish ekonomike dhe kam përshtypjen dhe si pedagog do të ketë qenë shumë i mirë. Pasi dy leksione që i kam kërkuar unë dhe kur i kam kontrolluar më vonë kur më duheshin ishin në nivele shumë të larta. Universiteti Europian i Tiranës e ka marrë si etalon dhe mirë ka bërë. Është themelues i Partisë Demokratike, por ata e hoqën për faktin se nuk e kuptonin. Pastaj për sa i përket raportit të tij me idetë dhe politikën kjo s’ka lidhje me shkencën, por si njeri i fushës akademike ishte në një nivel shumë të lartë. Sepse njihte mirë letërsinë, njihte shumë mirë pikturën, muzikën në të gjitha aspektet e veta. Pashko ishte enciklopedist, njihte mirë historinë, njihte në mënyrë perfekte gjenetikën dhe gjuhët e huaja. Ai fliste në mënyrë të shkëlqyer italisht, frëngjisht dhe anglisht. Këto gjuhë i njihte në nivele të larta të cilat ishin në funksion të jetës së tij akademike. Mua më vjen mirë që Universiteti Europian i Tiranës kërkon ta pozicionojë sa më lart.

Duke qenë se në pjesën e parë ju folët për cilësitë e një lidershipi, ju si mendoni, cili nga politikanët shqiptarë është me cilësitë e një lidershipi të suksesshëm?

Unë kisha përshtypjen dhe me qenë se ai nuk jeton më, por Azem Hajdarin e kisha menduar si një lider të suksesshëm, por ai nuk arriti të vazhdonte në rrugën e tij sepse e vranë. Në momentet që ishte në pjekuri e sipër dhe kulturën po e merrte me vonesë, u vra. Po ai i kishte cilësitë. Kur e kam takuar unë Azemin unë i kam ditur këto cilësi që ju thashë dhe ia konstatova. Ishte shumë i shpejtë në veprime. Nuk ishte anti-intelektualist, dhe luante mirë shahun e politikës. Por nëse do t’iu përmbahemi të gjitha atyre cilësive që thamë më lart dhe parimeve të oksidentit, duke u kthyer te pyetja mund të them se në Shqipëri nuk ka lider.

Meqenëse ju keni qenë një nga njerëzit e afërm të zotit Pashko, sipas jush nëse ai do të kishte marrë drejtimin e Partisë Demokratike, si do ishte Shqipëria nëse lider i PD nuk do kishte qenë Berisha?

Tani ne “me sikur” nuk mund të ecim por unë mund t’ju them se Pashko e kishte bërë gati reformën ekonomike. Dhe unë e kam parë atë reformë dhe është një reformë e shkëlqyer dhe më ka mahnitur.  Meqenëse ka edhe ekonomistë këtu, gjëja që më ka pëlqyer më shumë dhe që i kishte krejt origjinale, ishte projekti për konvertimin e monedhës dhe që sot ende nuk e kemi të konvertuar, do përdorte dy lloje lekësh. Lekun si ky i joni, që nuk e ha as qeni, dhe lekun e konvertuar. Dhe lekun e konvertuar pra të gjithë atë sasi lekësh që do hedhësh në treg duhet ta kesh të siguruar diku jashtë në një bankë, në ar apo në një monedhë të fortë, në mënyrë që të bëhet konvertimi i menjëhershëm i lekut. Dhe ai e kishte bërë shumë bukur, pasi e njihte mirë programet kompjuterike. Dhe programin e kishte programuar vet. Mund të shikoje me detaje se si merrte territor leku i konvertuar duke i zënë vendin lekut ekzistues. Në këtë mënyrë ne do ishim të predispozuar të përdornim lekun që ishte i garantuar në ar në një bankë tjetër deri sa ky lek të zhdukej fare nga tregu, që do ishte një gjë shumë e madhe. Dhe sistemin bankar e kishte ndryshe. Pashko ishte i pari që e goditi sistemin aktual bankar dhe kishte të drejtë, ai kishte ndërmend një tjetër sistem bankar. Duke u nisur nga kjo dhe nga kapaciteti i tij ekonomik, dhe me njohuritë e thella që kishte ai do kishte një përkrahje perëndimore shumë herë më të madhe dhe duke krijuar një besueshmëri më të lartë te partnerët. Dhe në këtë mënyrë bashkë me Pashkon do ishte më mirë, jo vetëm Partia Demokratike, por edhe situata politike në vend. Por Berisha eliminoi jo vetëm Pashkon, por të gjithë zërat dhe mendimet ndryshe në parti, duke bërë që t’i ndalej rruga edhe të tjerëve për t’u afirmuar si lider.

Duke u nisur nga dy librat e tu, “Përkulja” dhe “Rënia e tiranisë shqiptare”, një mediokër si Enver Hoxha që e mbajti pushtetin për më shumë se 40 vjet, a mund ta quani lider dhe çfarë pozicioni zë Enver Hoxha si lider.

Të gjithë liderët komunistë përfunduan në mediokër. Edhe në bashkimin sovjetik mediokriteti drejtonte dhe historia e komunizmit është një histori që sillet rreth mediokritetit dhe dijes së lartë. Si doktrinë ajo vinte nga një filozof që unë s’e pranoj por që nuk ishte i dobët. Dhe që të kuptoje atë duhet të kishe një formim akademik shumë të lartë. Ata që e morën pushtetin dinin të bënin diçka, ishin të pjekur, kishin kapacitet intelektual dhe meqë ishim në diktaturë dhe në tirani i fituar del ai i cili di të përdorë çdo mjet. Intrigë, sharje, propagandë etj.

Duke u kthyer tek Enver Hoxha, ai ishte më mediokër se liderët e tjerë komunistë, por ai nuk rrëzohej sepse në kushte të tilla nuk të rrëzon dot populli me votë. Po të mos ishte mediokër, nuk do kishte rënë si figurë. Ja shikoni Mao, ai nuk ka rënë si figurë. Tiran ishte, por ka thënë diçka. Dhe ka një brumë që e mban, por ky i yni s’ka thënë asgjë, hiç, broçkulla ka thënë, prandaj ra. Por kjo nuk mjafton për të thënë se është njeri i madh, se po të jetë kështu Ali Pashë Tepelena është dhe më i madh se ky apo edhe Ahmet Zogu. Pra, ruajuni mediokritetit kur s’ka demokraci dhe në Shqipëri nuk ka demokraci. Këtu pushtetin e ka gjyqtari dhe mund të them se, jo vetëm Enver Hoxha ishte mediokër, të gjithë dhe sot janë mediokër.

Shpeshherë kemi dëgjuar se politika apo pushteti e ndryshon individin, a mund të na thoni se si ndodh kjo? 

Sigurisht që pushteti të deformon. Mund të ndodhë që të hysh në politikë apo në pushtet dhe të dukesh në rregull, por të ndryshon shumë.

Si mendoni, a e demotivojnë ata që shpesh i quajmë servilë ata që vërtet duan të hyjnë në politikë dhe të jenë liderët e së ardhmes? 

Forca e karakterit dhe morali janë principe që i kërkon universiteti i Oxford dhe po nuk i pate ato nuk të pranojnë. Hesiodi ka qenë bashkëkohës me Homerin dhe që atëherë tha: ç’është ky ligj? Nuk është ligji kryesori. Ligj kanë dhe kafshët. Ajo që na ndan nga kafshët tha Hesiodi është principi moral i drejtësisë. Dhe ne ecim me ligjet e kafshëve, sepse këtu s’ka drejtësi.

Instituti Europian Pashko prezanton të hënën bordin e tij këshillimor, i cili drejtohet nga Prof.as.dr.Selami Xhepa, një ish-mik i Gramoz Pashkos.

IEP është një organizatë jofitimprurëse e themeluar nga Inciativa Europiane për Edukim (EEI) si agregim i më shumë se 10 voteve veprimtari në mbështetje të: lirisë ekonomike, inovacionit, lirisë së shtypit, botimeve dhe debatit të ideve, kreativitetit dhe trashëgimisë kulturore.

IEP do të promovojë përmes 5 programeve vlerat e demokracisë liberale, ekonomisë së lirë të tregut dhe europianizimin.

Pse mori emrin Pashko?

Instituti do të mbajë emrin e Gramoz Pashkos, profesorit të ekonomisë politike, një prej nismëtarëve të lëvizjes pro-demokraci në vitin 1990 dhe idetator i reformave të para ekonomike të ndërmarra fill pas rënies së murit komunisit.  Pashko ishte lider i lëvizjes demokratike dhe themelues i Partisë Demokratike, po ashtu themelues i universitetit të parë privat në vend.

Emri i Pashkos është vendosur pas dakordësisë së familjes së tij.

Ky institut synon promovimin e vlerave të lirisë, në ekonomi, media dhe në funksion të debatit publik në çështje që shqetësojnë sot shoqërinë shqiptare qoftë në aspektin ekonomik apo në dimensione të tjera të zhvillimit social dhe të demokracisë në përgjithësi.

Prof. Dr. Selami Xhepa, Presidenti i Instituti Europian Pashko, nw njw intervistw pwr gazetwn Panorama prezanton bordin kwshillimor dhe programet qw pwrbwjnw bwrthamwn e kwtij Instituti. IEP synon nxitjen e debatit shkencor dhe akademik mbi sfidat e  zhvillimit të shoqërisë, promovimin e lirisë ekonomike, nxitjen e debatit publik nëpërmjet botimeve dhe mediatizimit të shkencës, siç janë botimet Mapo dhe UET Press, dhe mbrojtjen dhe zhvillimin e trashëgimisë kulturore.

Z.Xhepa, Instituti Europian Pashko të hënën prezanton bordin këshillimor, cilat do të jenë funksionet e tij?

Instituti Europian Pashko, i cili sapo është themeluar si pjesë e ristrukturimit të korporatës së Iniciativës Europiane për Edukim, është krahu kërkimor i Universitetit Europian të Tiranës. Struktura drejtuese e institucioneve të kësaj natyre kërkon që në krye të saj të jetë një Bord Besimi ku përfshihen personalitete të spikatura të vendit të cilët duhet të sigurojnë objektivitetin dhe paanësinë e veprimtarisë së institucionit dhe vendosjen e interesit publik si ankorën orientuese të punës së tij. Bordi ynë ka një përbërje me emra personalitetesh të njohur të jetës së vendit. Zonja Belina Budini, është një personalitet në shkencat e komunikimit, me aktivitet të pasur shkencor dhe në jetën e debatit publik, zotërinjt Mustafa Nano dhe Armand Shullaku janë gjithashtu emra të spikatur të debatit publik dhe opinionist të një gjykimi të thellë dhe këndveshtrimeve diverse, biznesmeni i mirënjohur dhe profesor i shkencave të ekonomisë, Behar Male, nje histori suksesi biznesi në këto vite të tranzicionit të vështirë, politikanët e njohur në jetën e vendit dhe me kontribute të vleresueshme nga shoqëria si profesor Genc Ruli dhe Ervin Bushati – janë emrat që do të qëndrojnë në krye të institucionit tonë dhe që do ta garantojnë që veprimtaria e Institutit do t‘i shërbejë përmbushjes së misionit të vet. Instituti do të ketë gjithashtu dhe një Bord këshillimor me personalitete të huaja që do të na ndihmojnë të integrojmë punën tonë me institucionet homologe në vendet perëndimore. Në veçanti drejtuesi i Institutit Adam Smith në Londër, Dr. Eamonn Butler do të shërbej si mentori i veprimtarisë sonë së bashku me shoqatën e Austrian Economists të drejtuar nga Dr. Barbara Kolm.

Si u krijua ky institut dhe cilat janë qëllimet dhe sfidat e Instituti Europian Pashko?

Instituti u krijua si nje nevojë për të mbështetur me mirë kërkimin shkencor të UET me financime të përshtatshme por dhe që të bëjë që kërkimi shkencor t‘i shërbej më mirë vendit, qoftë politikbërjes si dhe nxitjes së inovacionit në sektorin privat. Debati publik në vend shpeshherë është ose i painformuar ose i nxitur nga motive që nuk i shërbejnë interesave më të mira të publikut. Reformat në vend shpeshherë ndeshin në rezistencë  nga grupe interesi që janë kundërshtare të ndryshimit të status quos, në emër të mbrojtjes së interesave private dhe jo publike. Veprimtaria kërkimore e Institutit dhe trupës kërkimore të UET do të synojë që të pasurojë debatin publik nëpërmjet studimeve dhe projekteve kërkimore që ne do të ndërtojmë edhe me organizata kërkimore prestigjioze në rajon dhe në kontinent dhe ne SHBA. Programet që përbëjnë bërthamën e Institutit fokusohen edhe në çeshtjet që lidhen me mbrojtjen dhe zhvillimin e trashëgimisë kulturore të vendit, një fushë në të cilën ne do të punojmë ngushtë me institucionet e vendit dhe donator të huaj që të mundësojmë që ajo të shndërrohet në një burim të rëndësishëm atraksioni por dhe një oportunitet ekonomik. Programet e tjera të Institutit janë promovimi i lirisë ekonomike, që do të jete Programi për Lirinë Ekonomike, në traditën e Fondacionit për Lirinë Ekonomike si dhe debatit publik nëpërmjet botimeve dhe mediatizimit të shkencës, siç janë botimet Mapo dhe UET Press.

Pse është me rëndësi sot zhvillimi i mendimit liberal  dhe cili është kontributi i këtij debati?

Historia e shoqërisë dhe e ekonomisë nuk është gjë tjetër veçse një histori e ideve, dhe duke perifrazuar ekonomistin shume influencues Keynes, vështirë se shoqeria njerëzore është udhëhequr nga diçka tjetër veçse ideve dhe idetë kanë qenë tepër influencuese, qoftë për mirë apo dhe për keq. Ekspertimenti i madh njerezor i teorisë marksiste, të paktën siç u implementua, ishte dështimi më i madh që njihet deri më sot, një dështim që erdhi me një çmim të madh për gjysmën e njerezimit. Nga ana tjetër, sot idetë liberale të tregut të lirë dhe fuqisë së pakufizuar të forcave të tregut janë po ashtu nën një sulm të fortë intelektual dhe akademik. Krizat e forta financiare të cilat kanë ndikuar në përkeqësimin e statusit ekonomik dhe social për një pjesë të madhe të shoqërisë, së bashku me mënyrën se si janë menaxhuar këto kriza duke mos ndëshkuar shkaktarët e tyre por përkundrazi duke lënë të patrazuar fitimet dhe privilegjet e tyre ndërkohë që kursimet dhe investimet e investitorëve të vegjël kanë avulluar, sigurisht që kanë ngritur pikëpyetje të mëdha mbi mënyrën e funksionimit të sistemit të sotëm të tregut. Në tërësi, forcat e tregut kanë provuar përgjatë historisë se janë shumë më eficiente se planifikimi qendror dhe koordinimi qeveritar burokratik, por nga ana tjetër moskontrollimi i tyre mund të shkaktojë deformime të mëdha që mund të vënë në rrezik arritjet pozitive të sistemit. Në këtë kontekst vjen dhe debati i sotëm global midis mbështetësve të tregut dhe të shtetit, një debat që duket i vjetër por që në natyrën  e problematikës dhe në trajtat që shfaqet është i njëjtë. Institituti ynë do të jëtë pjesë e këtij debati global, duke sjellë çështjet tona lokale në kontekstin e teorisë dhe debateve ideologjike të mësipërme. Nuk ka dyshim se fryma partizane e debatit, qoftë kur anon në mënyrë të tepruar nga e majta apo nga e djathta, nuk është produktive dhe ka provuar se i dëmton interesat afatgjata të shoqërisë. Duke mos e mohuar se qëllimi ynë është mbrojtja e ideve liberale dhe zgjerimi i forcave të tregut në ekonomi, ne synojmë që ky objektiv të shërbehet në një mënyre sa më objektive dhe të balancuar të jetë e  mundur. Besoj se përbërja e Bordit tonë është dhe një garanci për arritjen e këtij synimi në mënyren me të mirë.

Shqipëria ndodhet përpara një udhëkryqi politik, ekonomik dhe shoqëror, a ka nevojë për një ri-inxhinierim të liberalizmit në këtë kontekst?

Në thelb është gjendja në të cilën ndodhet shoqëria jonë ajo që na ka shqetësuar me shumw dhe e bënë edhe më imperative nxitjen e një debati më shkencor dhe akademik mbi sfidat e  zhvillimit të shoqërisë. Në këto gati tre dekada të tranzicionit drejt një shoqërie pluraliste dhe të ekonomisë së tregut, edhe pse mund të shënohen zhvillime shumë pozitive të padiskutueshme, shumë fenomene ekonomike politike dhe sociale dëshmojnë se progresi është shumë i pamjaftueshëm; se tregu nuk funksionon në mënyrë efikase dhe ashtu siç thonë ligjësitë e ekonomisë por se akoma pozita privilegjuese në treg të kompanive në industri të caktura janë një gjendje e një normaliteti jokonform teorisë së tregjeve; se institucionet e shtetit demokratik vazhdojnë të jenë shumë të dobëta dhe po ndikojnë negativisht në ekonomi dhe se ajo që shpesh në opinionin publik quhet dështim i tregut të  lirë është në fakt një treg kaotik, i parregulluar dhe një fushë loje jo me rregulla të barabarta. Prandaj dhe përpjekja jonë do të synojë që të kontribuojë në krijimin e rregullave të barabarta të lojës për gjithë aktorët ekonomik si dhe të zgjeroj hapësirat e tregut kudo ku ato janë shkeluar nga rregulla apo praktika qeveritare të pandershme dhe që pengojnë që tregjet të funksionojnë në mënyrë eficente dhe që qytetarët të nxjerrin e përfitimet që garanton funksionimi i mirë i një sistemi të tregut të lirë./Panorama.al/

Profil/ Studenti i Marrëdhënieve me publikun-Komunikim në UET: Fama në muzikë nuk më shpërqendron nga ndjekja e studimeve

Gjërat kanë lindur natyrshëm për Ardit Çunin. Nuk e kishte menduar që në moshë kaq të re do të bëhej person publik, por duke punuar fort çdo ditë ka arritur suksesin. Fillimi është paksa i vështirë për çdokënd kur haset me një botë tjetër si “Bota e televizionit”. Arditin e kemi parë që shfaqet shpesh në syrin e publikut, duke lançuar këngë të reja, intervista në median e shkruar dhe të folur, kaq i përfshirë, sa fansat e tij janë kuriozë se kush fshihet pas suksesit.

Këngëtari me tepër pozitivitet dhe buzëqeshje na tregon: “Pas suksesit tim fshihet një skuadër e tërë e cila punon dhe më kuron në çdo dalje timen. Mundohem që të shfaqem siç jam në jetën e përditshme, të përcjell të njëjtat emocione dhe të jem sa më afër fansave. Unë jam aty për shkak të atyre dhe sigurisht që një ndër sekretet kryesore për të marrë feedbackun është të jesh gjatë gjithë kohës në kontakt me ta. Bota artistike është e egër por edhe e bukur, unë mundohem të shoh anën pozitive edhe kur ‘bërrylat’ nuk mungojnë”.

Karriera

Në qoftë se ju pëlqen të këndoni dhe mbi të gjitha këndoni nëpër shtëpi, dihet që një ditë një hapësirë më e madhe ju pret, kështu ka ndodhur dhe me Arditin. Nuk kanë munguar dhe bashkëpunimet e shumta që ka realizuar Arditi, të veçanta dhe me risi, më mbresëlënësin ai veçon bashkëpunimin me producentin fitues tek Eurovizion (Loreen/ Euphoria). Ka qenë një ëndërr e bërë realitet, ndoshta shumë artistë do ta dëshironin. Gjithashtu një projekt që ka bërë bujë dhe ai si dhe publiku e ka shumë përzemërt është “Jena Na” që ka sjellë suksesin më të madh në karrierën e tij duke u renditur plot 6 herë në vend të parë. Gjithashtu, duket se artisti përzgjedh bashkëpunime me këngëtaret femra më ‘In’ të momentit, ai veçon  Elvana Gjatën dhe Samanta Karavellën. Gjithashtu, Ardit është dhe student i Komunikimit në Universitetin Europian të Tiranës, ai arrin të kapë ritmin me të cilin ecën universiteti kur ditët pothuajse i ka të mbushura me turne.

Studimet

Universiteti Europian i Tiranës për Arditin ishte siç ai e kishte imagjinuar. Në UET Arditi po studion për një degë të cilën e pëlqen shumë dhe e ndihmon sigurisht në menaxhimin e vetes pikë së pari dhe meqenëse komunikimi është pika më e fortë e tij ai është i kënaqur me veten dhe ajo çfarë i ofrohet, kjo vihet re me dëshirën e madhe kur flet për UET. Për sa i përket ritmit arrin ta menaxhojë shumë mirë, i rregullt me frekuentimin e universitetit, realist dhe me modesti pohon se “Nuk jemi akoma në nivelet botërore që të mos kemi kohë për të shkuar në universitet disa orë në ditë pavarësisht angazhimeve të shumta apo koncerteve. Muzika është pasion, por shkolla është profesion ndaj i kushtoj vëmendje të veçantë”.

Si mund të ecësh në jetë sipas Arditit? “Ëndrra kemi të gjithë, por pak punojnë për t’i arritur ato. Unë mendoj që nuk ka justifikime që të ndalojnë për të arritur ëndrrat apo synimet që i ke vënë vetes nëse vërtet i do aq sa thua. Unë do të thosha të shfrytëzosh çdo moment në të mirën tënde, ta përdorësh atë për të ndërtuar marrëdhënie dhe të punosh fort për t’ia arritur qëllimit. Asgjë nuk është e rastësishme, edhe ato të cilat na duken të tilla janë projektuar diku lart më parë. Kryesorja është të mos dorëzohesh asnjëherë, vetëm në këtë mënyrë do vazhdosh të luftosh”.

Nga Erlinda Kasaj, studente e Marrëdhënieve me publikun, UET

Nga Prof. asoc. dr. Ermira Qosja

Qyteti historik i Spanjës, Salamanka, ishte pritës përgjatë dy ditëve në fund të muajit Prill i një prej aktiviteteve më të mëdha europiane të komunitetit të bizneseve startup, Startup Ole 2017, që u zhvillua në Hospederia Fonseca, një nga godinat e bukura historike të këtij qyteti.

Startup Ole është një event ndërkombëtar që synon rritjen e bashkëpunimit përmes vendeve europiane e përtej tyre, ai përbën një mundësi të jashtëzakonshme për bizneset e reja për t’u lidhur me të gjithë ekosistemin e startup-ve në kontinent dhe këtë vit realizohej nën mbështetjen e iniciativës “Startup Europe” të Komisionit Europian dhe të Universitetit të Salamankës, institucioneve qeveritare dhe lokale të Spanjës, si dhe me pjesëmarrjen e Startup Europe University Network (SEUN), një rrjeti të gjerë akseleratorësh, korporatave dhe investitorëve.

Në këtë event, morën pjesë rreth 2500 pjesëmarrës, 200 prej tyre folës, 400 startup-e dhe siç do të shprehej Isidro Lazo, drejtuesi i “Startup Europe” në Komisionin Europian, “Qëllimi i eventit është jo thjesht të krijohet një “Startup Valley”, por të krijohet një “Startup Continent”, eventi ishte një mundësi e shkëlqyer për Network për të gjithë pjesëmarrësit në të.

Nën sloganin “Passion never fails”, eventi ishte organizuar në dy ditë të plota, me një sërë aktivitetesh paralele me interes për të gjithë pjesëmarrësit. Kështu, në sallën kryesore u diskutuan në disa panele tema shumë interesante, si: Ndërtimi i lidhjeve mes universiteteve startup; Realizimi i një bashkëpunimi të mirë mes kërkimit dhe industrisë; Çfarë kërkojnë investitorët nga projektet; Metodat për të punuar së bashku; Mbështetja e grave në teknologji, Sipërmarrja e të rinjve dhe talentet, mbështetja e gjeneratës së re; Industria e ushqimit, inovacioni dhe startup; Ekipet perfekte të startup, Media në shërbim të startup; Çfarë po ndodh globalisht në ekosistemin e startup-ve; Të inovosh botën inovative duke menduar ndryshe rreth burimeve të inovacionit.

Bizneset në kërkim të investitorëve dhe të bashkëpunimeve ishin të shumtë dhe stendat e tyre prisnin e përcillnin të interesuarit, në disa ambiente startup-et prezantonin idetë e tyre e garonin mes tyre. Gjatë eventit, paneleve, stendave e prezantimeve kishe mundësinë të njihje e të bisedoje me krijuesit e startup-ve nga bota digjitale, deep tech, fusha e energjisë dhe mbrojtjes së mjedisit, por dhe fusha që lidhin shkenca të ndryshme, me konsulentë të startup-ve dhe spinoff-ve, me drejtues të qendrave të akselerimit dhe inovacionit, qendrave të kërkimit, bizneseve të mëdha të fokusuara në bashkëpunime dhe në R&D, me pedagogë e përfaqësues të universiteteve të SEUN-it.

“Passion never fails”, nuk është thjesht slogan i një eventi, por ishte lajtmotivi i një qasjeje inovative për të nxitur inovacionin, krijimin e startup-ve dhe spinoff-ve. Startup-et nuk kanë moshë, nuk kanë kufij gjeografikë ato krijohen, rriten dhe fuqizohen në një shoqëri që mbështet e krijon frymën e besimin pro tyre, ato janë një mundësi e shkëlqyer për vetëpunësim e rritje ekonomike.

Spanja konsiderohet si vendi me qasjen më proaktive ndaj startup-ve, e kjo nuk gjendet vetëm në raportet europiane, por shihej në energjinë e njerëzve, në sinergjinë e ekipeve të startup-ve dhe në besimin se do ia dilnin.

Universiteti Europian i Tiranës, si pjesë e i Startup Europe University Network (SEUN), ishte përfaqësuesi i vetëm i të gjitha universiteteve shqiptare, në sajë të një bashkëpunimi të nisur muaj më parë më SEUN.

Ishte kënaqësi të ndaje diskutimin për një temë të rëndësishme mbi mundësinë e realizimit të një bashkëpunimi të mirë mes kërkimit dhe industrisë me kolegë të Universitetit të Ekonomisë dhe Biznesit të Athinës, të Universitetit Nova të Lisbonës si dhe përfaqësues të biznesit në Spanjë, nën moderimin e drejtueses së Qendrës së Shkencës dhe të Teknologjisë Bizkai të Spanjës. Secili nga panelistët, prezantoi përvojat e universitetit të tij, praktikat më të mira e vështirësitë, nevojën për të kapërcyer barrierat, rrugët që duhen gjetur në këtë bashkëpunim për të afektuar ekosistemin e sipërmarrjes, nevojën për mentorim e coaching brenda universiteteve për të drejtuar kërkimin drejt nevojave të industrisë.

Me rëndësi për bashkëpunimin në network, por dhe qasjen e UET ndaj startup-ve dhe inovacionit ishte dhe seminari i organizuar nga Universiteti Salamankës me përfaqësuesit e SEUN ku duhet theksuar që Universiteti Salamankës dhe ai i Kembrixhit janë universitetet lider të këtij network-u. Diskutimi u fokusua në dy drejtime: së pari, qasja strategjike e SEUN që duhet të synojë rritjen e rolit të universitetit në ekosistem, metoda të mësimdhënies në sipërmarrje, studime mbi sjelljen sipërmarrëse, ndërhyrje në kurrikulën e sipërmarrjes, exchange të profesorëve të sipërmarrjes, studentëve e talenteve në startup, projekte të përbashkëta në kuadër të Horizon 2020; së dyti, çfarë mund të bëjmë për të mbështetur startup-et, si mund të ndajmë mes nesh modulet më të mira të sipërmarrjes, si të përfshijmë industritë e mëdha në mbështetje të startup-eve, si të përfshijmë pushtetin lokal e qendror në iniciativat e startup-ve, si të ndërkombëtarizojmë sipërmarrjen, si të përfshijmë studentët e degëve joekonomike, si të trajnojmë e zhvillojmë kurse të përbashkëta, si të përfshijmë pedagogët në idetë dhe aktivitetet sipërmarrëse. Idetë e propozimet e këtij seminari, do të kthehen shumë shpejt në një dokument strategjik të SEUN duke përcaktuar qartë, objektivat dhe planet e veprimit.

Passion never fails, ishte jo thjesht një moto e Startup Ole 2017, por një mundësi e madhe për të kuptuar e orientuar punën e përditshme në universitet, për të motivuar studentët, kolegët drejt inovacionit. Idetë dhe shpirti i sipërmarrjes duhen kërkuar në çdo auditor, aktivitet mes kolegësh e në raportet e bashkëpunimit me industrinë, pushtetin lokal e qendror, në se kërkojmë vështirësitë ato janë shumë, por shpirti i sipërmarrjes, startup dhe spinoff mes nesh mund të na i lehtësojë, për më tepër mund të hapë rrugë e shtigje europiane e ndërkombëtare të bashkëpunimit.

(box) Startup Europe University Network

1. University of Salamanca
2. University of Cambridge
3. Dublin City University
4. U- TAD University Center
5. University of Nova – Lisbon
6. University of Cantabria
7. Technical University of Cartagena
8. Ravensbourne
9. BOĞAZIÇIUniversity
10. University of Cyprus
11. University of Granada
12. National University of Ireland Galëay
13. University of Central Lancashire Cyprus
14. Technological Education Institute Ëestern Greece
15. Universum College
16. Universiteti Europian i Tiranës
17. University POLITEHNICA of Bucharest
18. The Ëest University of Timișoara
19. Alexandru Ioan Cuza University of Iasi
20. Algebra University College
21. Stefan Cel Mare University
22. Vienna University of Economics and Business)
23. Eötvös Loránd University
24. Maastricht University
25. GSM London
26. University of Sheffield
27. London South Bank University
28. Friedrich Alexander University Erlangen-Nürnberg
29. EBN
30. Bar-Ilan University

Salamanca University

I themeluar në vitin 1218 nga Mbreti Alfonso IX, Universiteti i Salamankës ishte i pari institucion i arsimit të lartë në Spanjë. Në vitin 1254, njihet nga Papa Aleksander IV, si një nga katër universitetet më të mëdha të botës, mes universiteteve të Oksfordit, Parisit dhe Bolonjës. Në këtë universitet kanë marrë jetë karrierat e profesorëve shumë me emër, ndërkohë që në korridoret e tij kanë ecur Servantes, Kortés dhe Kristofor Kolombi.

Në vitin 1254 mbreti Alfonso X i atribuoi universitetit privilegjet e Magna Carta; duke i caktuar kuratorë, vendosur nën autoritetin e bishopit, dekanit dhe kancelarit dhe caktuar rroga për profesorët. Që nga ajo ditë deri në 1830 titujt akademikë të universitetit paraqiteshin në emër të Papës dhe të Mbretit në Katedralen e Salamankës.

Gjatë Mesjetës dhe periudhës moderne, universiteti merrte fondet përmes Papës dhe Mbretit, ndërsa kishte pesë kolegje, atë të Drejtësisë, Ligjeve të Kishës, Teologjisë, Mjekësisë dhe Arte e Filozofi. Mes viteve 1869 – 1904, pushteti lokal i Salamankës mbështeti Mjekësinë dhe Shkencat. Sot, Universiteti i Salamankës ka fakultetin e Drejtësisë, Arteve, Shkencave dhe Mjekësisë, si dhe institutin e gjuhës spanjolle. Universiteti ka rreth 30 mijë studentë dhe 250 programe studimi.

Kërkimi shkencor është një nga veprimtaritë më domethënëse të një universiteti. Gjevori shkruan mbi mënyrën se si UET po përpiqet të ndërtojë mekanizma të cilët do ta bënin kërkimin shkencor në këtë universitet serioz dhe të vlefshëm për jetën shkencore dhe për shoqërinë. Ai thotë se UET është bërë pjesë e kartës europiane për kërkuesit shkencor, gjë që do të rregullojë marrëdhënien midis kërkuesve, universiteteve dhe financuesve të kërkimit shkencor

Nga Elvin Gjevori*

Universiteti Europian i Tiranës (UET) prej vitesh është fokusuar në ndërkombëtarizimin dhe profesionalizimin e kërkimit shkencor që financon dhe boton. Në këtë kuadër, UET ka ndërmarrë edhe një tjetër nismë që do të modernizojë dhe avancojë më tej standardin akademik të universitetit duke e bërë atë qendrën kryesore të prodhimit të dijes në Shqipëri dhe institucionin më tërheqës për bashkëpunime me institucione prestigjioze ndërkombëtare. Specifikisht, UET është bërë pjesë e Kartës Europiane për Kërkuesit shkencorë (The European Charter for Researchers) dhe ka nisur punën që të marrë certifikimin HR Excellence in Research nga Komisioni Europian si institucion që aplikon praktikat më të mira të Kartës nëpërmjet zbatimit të strategjisë për administrimin e burimeve njerëzore shkencore.

Çfarë është Karta Europiane për Kërkuesit shkencorë?

Karta Europiane për Kërkuesit shkencorë përmbledh një grup parimesh dhe kërkesash të përgjithshme që përcakton qartë rolet, përgjegjësitë dhe të drejtat e hulumtuesve dhe të punëdhënësve ose financuesve të kërkimit shkencor. Qëllimi i Kartës është të rregullojë marrëdhënien midis kërkuesve, universiteteve dhe financuesve te kërkimit shkencor në mënyrë që ajo të jetë e favorshme për ndërmarrjen e projekteve kërkuese që gjenerojnë, transferojnë dhe shpërndajnë njohuritë dhe zhvillimin teknologjik. Karta ka gjithashtu për qëllim avancimin e karrierës së kërkuesve dhe punësimin stabël të tyre. Karta vlerëson në mënyrë të qartë të gjitha format e lëvizshmërisë akademike dhe shkëmbimit ndërinstitucional si një mjet kyç për rritjen dhe zhvillimin profesional të kërkuesve. Në këtë kuptim Karta ofron një kornizë orientuese për kërkuesit, punëdhënësit dhe financuesit e cila i fton ata të veprojnë me përgjegjësi dhe profesionalizëm brenda mjedisit të tyre të punës dhe ta njohin njëri-tjetrin si partnerë të barabartë. Karta ‘mbron’ të gjithë kërkuesit në Bashkimin Europian në të gjitha fazat e karrierës së tyre dhe mbulon të gjitha fushat e hulumtimit në sektorin publik dhe privat, pavarësisht nga natyra e punësimit, statusit ligjor të punëdhënësit ose llojit të organizatës ku ndërmerret kërkimi. Karta merr parasysh rolet e shumta të kërkuesve, të cilët janë punësuar jo vetëm për të kryer hulumtime dhe aktivitete akademike, por gjithashtu janë të përfshirë në mbikëqyrje, mentorim, menaxhim apo detyra administrative në qendra kërkimore.

Karta është e ndarë në dy pjesë kryesore që adresojnë: 1. Procesin e kërkimit shkencor; dhe 2. rekrutimin e punësimin e kërkuesve nga institucionet që financojnë kërkimin. Qëllimi është që kërkuesit të punojnë në një ambient që mundëson dhe inkurajon transparencë ne punësim, standard të shkëlqyer shkencor, promovim të drejtë dhe trajtim të barabartë të kërkuesve. Specifikisht, Karta përmban principe dhe detyrime për institucionet kërkimore për sa i përket: lirisë akademike, principeve etike, përgjegjësisë institucionale, sjelljes profesionale, detyrimeve kontraktuale, llogaridhënies, praktikave të mira të kërkimit shkencor, marrëdhënieve me publikun, përhapjen dhe përdorimin e punimit shkencor, marrëdhëniet me drejtuesit, detyrat administrative, si dhe edukimin e vazhdueshëm dhe zhvillimin profesional. Për sa iu përket punëdhënësve dhe financuesve, Karta ka të tjera detyrime dhe përcaktime, si: njohja e profesionit, mosdiskriminimi, standardet e qendrës ku ndërmerret kërkimi, kushtet e punës, punësimi stabël dhe i përhershëm, financimi dhe pagesat, balanca gjinore, zhvillimi i karrierës, lëvizshmëria akademike, aksesi në trajnime dhe edukim të vazhdueshëm, aksesi në këshillim karriere, të drejtat e pronësisë intelektuale, bashkautorësia, udhëheqja e temave, mësimdhënia, sistemi i vlerësimit të punës, sistemi i ankesave dhe apelimit, pjesëmarrja në trupat vendimmarrëse, si dhe rekrutimi.

Edhe vendet e Ballkanit Perëndimor, pavarësisht se nuk janë anëtarë të BE, mund të bëhen pjesë e këtij procesi për t’iu afruar standardeve të vendeve të BE dhe për të ecur me tutje në rrugën e anëtarësimit. Për t’u bërë pjesë mjafton një letër njoftuese nga rektori i universitetit drejtuar sektorit përkatës në Komisionin Europian, ku thuhet që universiteti bie dakord me Kartën dhe zotohet të marrë masa për zbatimin e saj në praktikë. Përpara se të merret certifikimi paraprak, universiteti – brenda një viti nga firmosja e Kartës – duhet të ndërmarrë një analizë të brendshme institucionale për të identifikuar mangësitë sipas standardeve të Kartës dhe publikojë masat që do të merren për t’i adresuar mangësitë e identifikuara. Plani i masave duhet të jetë konkret dhe me kufizime kohore të qarta. Pasi analiza e brendshme dhe plani i masave të jenë vlerësuar si të mjaftueshëm nga organet e Komisionit Europian, atëherë merret certifikimi institucional për HR Excellence in Research.

Për çfarë shërben Karta dhe Certifikimi?

Teksa arsimi universitar dhe kërkimi shkencor bëhen gjithmonë e më ndërkombëtare, vlerësimi i universiteteve vështirësohet. Me futjen në treg të aktorëve privatë, sidomos në Europën lindore, kjo vështirësi është dhe më e madhe. Karta shërben për të ofruar një etalon të gjithëpranuar vlerësues ku universitetet, pavarësisht madhësisë, vjetërsisë apo pronësisë të krahasohen e të vlerësohen. Në këtë mënyrë universitetet dhe financuesit janë në gjendje të konkludojnë nëse partneri i tyre potencial përmbush kushtet bazë të kërkimit shkencor apo jo. Certifikimi i shërben qëllimit të krahasimit, por është gjithashtu një instrument i brendshëm institucional për përmirësimin e vazhdueshëm të praktikave të miradministrimit të burimeve njerëzore të kërkimit shkencor. Bazuar në vetëraportimin e mangësive dhe planit për adresimin e tyre, Komisioni bën herë pas here vizita kontrolluese për t’u njohur më nga afër me progresin. Gjithashtu, sapo një plan masash plotësohet, bëhet një plan i ri për përmirësimin e mangësive të reja. Në këtë kuadër, ky është një proces i cili nuk ka një ‘finish line’ pasi vazhdon për aq kohë sa institucioni merret me kërkim shkencor dhe përpiqet që të arrijë një nivel gjithmonë e më të lartë.

Certifikimi është gjithashtu një pasaportë tejet e vlefshme për bashkëpunimet ndërkombëtare dhe mundësinë e universiteteve për të qenë të aftë për të aplikuar për financime apo marrë pjesë në konsorciume të mëdha ndërkombëtare për kërkimin shkencor. Ky certifikim është bërë kusht i domosdoshëm paraprak për të aplikuar në projektet Horizon 2020 dhe po mendohet që të bëhet kusht edhe për pjesëmarrje ne projektet Erasmus +. Kjo tregon se marrja e këtij certifikimi ka vlerë jo vetëm nga pikëpamja e përmirësimit të brendshëm, por edhe për aftësinë e universitetit për t’u përfshirë në projekte ndërkombëtare shkencore. Në një farë mënyre, marrja e këtij certifikimi është një akreditim i dytë ku universiteti është mbikëqyrësi më i fortë i vetes në mënyrë që të mbajë certifikimin dhe të vazhdojë të jetë një aktor në tregun ndërkombëtar të kërkimit shkencor.

E fundit, por shumë e rëndësishme është se Karta gjithashtu ofron një platformë virtuale për punësimin e kërkuesve shkencor kudo në Europë për të rritur lëvizshmërinë e kërkuesve dhe mundësinë e tyre për të gjetur punësim të përshtatshëm. Teksa tregu i përbashkët në Europë është bërë realitet, ulja e barrierave të brendshme institucionale dhe rritja e transparencës në punësim është një hap i rëndësishëm për botën akademike e cila ende është një ‘treg’ i veçuar dhe jorrallë nepotik. Kështu Karta ka potencialin që të hapë dhe të bëjë transparent procesin e punësimit dhe promovimit akademik duke ofruar edhe më shumë mundësi për kërkuesit shqiptar sidomos ato që janë të arsimuar në institucione Europiane dhe Amerikane.

Human Resource Excellence in Research dhe UET

Universiteti Europian i Tiranës është akredituar plotësisht nga agjencia britanike e akreditimit e kontaktuar nga qeveria shqiptare për këtë qëllim. Universiteti është krenar për këtë arritje por është gjithashtu i vetëdijshëm se për të qenë një aktor domethënës në rajon dhe më gjerë duhet që të mbajë standardin më të lartë akademik dhe administrativ. Për këtë arsye, UET ka filluar përgatitjet që të jetë pjesëtar aktiv i Kartës Evropiane për Kërkuesit Shkencor dhe të marrë certifikimin HR Excellence in Research, duke u bërë universiteti i parë shqiptar që merr këtë certifikim. Në UET është ngritur grupi i punës që do të drejtojë analizën e brendshme institucionale dhe do të strukturojë planin e masave për të adresuar mangësitë e identifikuara. Puna do të zgjasë disa muaj dhe nuk do të jetë e lehtë pasi ky është një akreditim i dytë, por UET është i vendosur në këtë proces pasi e sheh si të domosdoshëm për të avancuar standardin e kërkimit shkencor. Në dekadën e dytë të tij, UET është i vendosur të konsolidohet si qendra kryesore në rajon për prodhimin e dijes mbi zhvillimet shqiptare dhe marrja e këtij certifikimi është një element i rëndësishëm në realizimin e këtij projekti.

Gjithashtu, duke qenë se UET është në prag të një ristrukturimi dhe zgjerimi domethënës, ndërmarrja e këtij procesi vetëvlerësues dhe vetëkurues i koordinuar nga Komisioni Europian, është një element i rëndësishëm për sigurimin e cilësisë së brendshme për të bërë të mundur që zgjerimi institucional të mos cenojë cilësinë akademike dhe kërkimin shkencor. UET synon që nëpërmjet këtij procesi të jetë universiteti i parë në Shqipëri me procedura tërësisht transparente ku politikat dhe rregulloret e brendshme të universitetit të jenë publike dhe në gjuhën angleze. Ky proces, përveçse i vlefshëm për kërkimin shkencor në UET është gjithashtu i rëndësishëm për institucionet e tjera universitare në Shqipëri pasi do të shënjojë rrugën ku të tjerët do të kalojnë për të përmirësuar standardet e tyre që të gjithë së bashku të përmirësojmë dhe ndërkombëtarizojmë kërkimin dhe botimin shkencor në Shqipëri.

*studiues, pedagog UET

UET pas turit nëpër gjimnaze ka filluar të presë maturantët nga në auditorët e tij. Maturantët nga gjithë gjimnazet e Shqipërisë do të njihen nga afër me degët që ofron Universiteti Europian i Tiranës dhe do të marrin këshillim karriere për profesionet që duan të zgjedhin nga pedagogët më të mirë.

Pasi janë njohur me programet e UET në gjimnazet  e tyre  me anë të këshillimit të karrierës që pedagogët kanë kryer gjatë vizitave në gjimnazet e Shqipërisë maturantët të vetëorganizuar vijnë në Universitetin Europian të Tiranës për të njohur më mirë universitetin para se të bëjnë zgjedhjen më të rëndësishme të jetës së tyre.

Gjatë vizitës që kanë kryer në UET, maturantët janë shprehur se ky është një proces shumë i rëndësishëm në kuadër të këshillimit dhe orientimit të karrierës për të gjithë maturantët në prag të zgjedhjes së programit të studimit.

Anisa Subashi, Dekania e studentëve në UET shpjegon se këshillimi i karrierës është i nevojshëm për maturantët  në këto momente dhe pedagogët e Universitetit Europian të Tiranës ua kanë bërë më të lehta zgjedhjet shumicës prej tyre, në kontaktin e drejtpërdrejtë që kanë patur gjatë visitës së tyre në auditorët e e universitetit tonë.

“Tashmë të rinjtë janë mësuar me takimet në kuadër të këshillimit të karrierës, pasi ky nuk është viti i parë që Universiteti Europian i Tiranës ndërmerr një nismë të tillë. Maturantët jo vetëm që janë të vëmendshëm edhe të interesuar të dëgjojnë, por parashtrojnë pyetje të ndryshme mbi programet, sistemin e bursave, mundësitë që ofrohen pas përfundimit të studimeve etj. Madje, duhet theksuar se nga viti në vit vihet re një përfshirje më e madhe dhe e mësuesve të cilët janë të interesuar mbi procedurat e pranimit në universitet, mbi kushtet që ofrojnë universitetet etj. Dilemat në lidhje me programin e studimit patjetër që ekzistojnë, dhe kjo dilemë i ndjek të rinjtë deri sa ata të fillojnë studimet e tyre të larta. Ndonëse në disa raste ata e shprehin qartazi cili është programi që do të studiojnë, në raste të tjera ata janë të dyzuar midis programeve,” shtoi më tej Dekania e Studentëve, Anisa Subashi.

Ekspozita me punime arti nga e gjithë bota hapet më 17 Maj online. Studentët e komunikim dizajnit dhe marrëdhënieve publike në UET kanë dërguar punimet e tyre

Big Picture Foundation është një fondacion i krijuar në vitin 2015 në valën e krizës së refugjatëve sirianë në botë. Themeluesja, Kim Tamalonis, dëshironte që nëpërmjet artit fëmijët të sensibilizoheshin disi për fëmijët e refugjatëve. Kim është gjithashtu një nga bashkëpunëtoret më të ngushta të Metropolitan Museum. Ajo i propozoi fillimisht nxënësve të shkollës së mesme që të punonin me vepra arti, në mënyrë që të ndihmonin fëmijët e refugjatëve. Duke qenë se ata u treguan mjaft të gatshëm , me pikturat e tyre apo dhe kompozimet që bënin, falë një shfaqje arti që ata bënë arritën të mblidhnin disa para dhe kështu paratë u dërguan në një fondacion që merret pikërisht më fëmijët e vendeve në konflikte.  Për herë të parë këtë vit, pjesë e këtij fondacioni pikturash do të jenë dhe universitetet.

Universiteti Europian i Tiranës ishte i pari që u ftua të bëhej pjesë e këtij projekti. Iniciatori i kësaj pjesëmarrjeje për UET, ishte Bendis Mani. Ai foli për universitetin me Kim Tamalonis dhe ajo kontaktoi menjëherë me profesor Shpend Bengun, duke e ftuar të bëhej pjesë e këtij projekti.

Studentët  e komunikim dizajnit, por edhe të marrëdhënieve publike, kanë dërguar punimet, për të shprehur se si e shohin ata artin nga këndvështrimi i tyre personal.

Big picture Foundation dëshiron që t’i inkurajojë nxënësit dhe studentët që të përdorin artin e tyre për të krijuar një komunitet global interaktiv. Kjo gjë do të realizohet nëpërmjet tre hapave:  1. Fëmijët do të ndajnë rezultatet e projekteve të artit online. 2. Fëmijët do të përdorin artet për të forcuar komunitetet lokale, kombëtare dhe globale, përmes kontaktit me artin dhe përmes aktiviteteve bashkëpunuese. 3. Fëmijët do të mësojnë rreth ngjarjeve aktuale, rreth gjeografisë, politikës dhe artit bashkëkohor, ndërsa angazhohen në bashkëpunimet globale të artit.

Dita e fundit kur këto punime u mblodhën ishte pikërisht 28 prilli, dhe pati pjesëmarrës nga shumë vende të botës. Raundi i parë i projektit është hedhja online e të gjithë punimeve nga fëmijët në mbarë botën dhe më pas ato do të shfaqen online më 17 Maj, ku të gjithë fëmijët global do të mund të komentojnë në punimet e ndryshme që iu kanë pëlqyer ose jo. Aty do të shihet se si fëmijë nga vende të ndryshme të botës e kanë perceptuar të njëjtën temë.

Në 17 maj do të hapet website online për të parë punimet e dërguara nga student e të gjithë botës por në të njëjtën ditë në Universitetin Europian të Tiranës do të çelet “ UET Print making ekspo”. Në këtë ekspozitë do të prezantohen punimet e dërguara në projektin global nga Big Picture Foundation por edhe punimet e bëra nga studentët e kursit veror të grafikës. Vlen të theksohet se pjesëmarrës në kursin e grafikës nuk ishin vetëm studentët e UET por edhe studentë të universitetve të tjera në Tiranë si dhe nxënës të gjimnazeve. Krahas prezantimit të punimeve secili do të marrë dhe një certifikatë të dhënë nga UET për pjesëmarrjen në kursin e grafikës.

Papritur flakët ngrihen lart. Tymi mbush kuzhinën.

Sabrina Allmeta mban tiganin në duar dhe qesh e lumtur.

Spektakli i vogël i ka dhuruar gëzim.

Edhe mësuesi i saj qesh i kënaqur.

Ai do donte të kishte më shumë nxënëse të tilla.

19-vjeçarja studion në shkollën profesionale të Kamzës, një periferi e trishtë e Tiranës, kryeqytetit shqiptar.

Ajo që në Gjermani është rregull, në Shqipëri është një përjashtim i madh.

“Formimi profesional në shkollat tona nuk është i orientuar sipas nevojave të tregut,” thotë Ergis Papaproko, drejtor i shkollës profesionale të Kamzës.

Edhe në rastet e shkollave profesionale, trajnimi në praktikë është lënë pas dore.

Bashkëpunimi mes shkollave dhe tregut të punës është i dobët.

Kjo është një tjetër arsye se përse gati 40 përqind e të rinjve në Shqipëri janë të papunë- shpesh për shkak se janë të keqarsimuar.

Shkolla e Kamzës është bazuar në modelin gjerman.

“Ne kemi një formim shumë praktik këtu. Po ashtu kemi kontaktuar edhe kompani, që kanë nevojë për punëtorë të trajnuar mirë”.

Sabrina Allmeta punon që tani gjatë mbrëmjeve në një restorant.

Vajza e re e di, që krahas diplomës, do ketë edhe një vend pune.

Kjo shkollë dhe të tilla qendra të formimit profesional financohen nga Shoqata për Bashkëpunim Ndërkombëtar GIZ.

Kur GIZ nisi bashkëpunimin me këtë shkollë në vitin 2012, aty kishte 400 nxënës.

Tani aty studiojnë 1600 shqiptarë nga mosha 15 deri 19.

Me ndihmën e GIZ janë përpunuar e modernizuar planet mësimore dhe janë specializuar më shumë se 60 mësues.

Megjithatë angazhimi nga ana gjermane nuk është thjesht i njëanshëm.

Ata që arsimohen mirë, kanë shumë të ngjarë që të gjejnë një punë në tregun shqiptar dhe nuk do largohen jashtë vendit.

“Unë nuk do shkoj kurrë në Gjermani. E kam familjen time këtu, kam edhe punë, pse duhet të heq dorë nga gjithçka,” thotë Sabrina Allmeta.

Ajo e di mirë se ruga drejt Gjermanisë mund të jetë pa krye.

Motrat e saj udhëtuan në fund të verës së vitit 2015 drejt Gjermanisë, ajo mbeti këtu për të vazhduar studimet.

Dhjetëra mijëra shqiptarë emigruan drejt Evropës veriore, së bashku me sirianë, irakianë dhe afganë.

Shumë aplikuan për azil në Gjermani, por thuajse të gjithë u refuzuan- mes tyre edhe motrat e vëllezërit e Sabrinës.

*Marrë me shkurtime nga Stuttgarter Nachrichten

Maturantët që janë regjistruar në një degë studimi por janë penduar dhe duan të ndryshojnë drejtim sipas udhëzimit të ri të maturës shtetërore do ta kenë këtë shans.

Kështu është shprehur ministrja e Arsimit Lindita Nikolla teksa njofton se brenda javës së ardhshme do të publikohet edhe udhëzimi i ministrisë.

‘Procesi i regjistrimit fillon që në fazën e parë, pra që në fazën e parë fillon ulja e vizës së kuqe meqe në jemi mësuar me këtë term. Nuk do të anashkalohet momenti i ankimimeve, por ai do të kryhet në process.

Nëse dikush gabimisht ka nxituar dhe thotë që jam regjistruar në një degë që nuk është preferenca ime, mund të çregjistgrohet dhe pastaj fillon garën për në raundin e dytë.’

Ndryshe nga viti i shkuar këtë vit sipas Nikollës do të ketë më pak faza dhe gjithshka do të jetë më e lehtë edhe për maturantët.

Për të 8-in vit radhazi u çel në ambientet e Pallatit të Koncerteve, në Tiranë, panairi “Work and study”, për të gjithë të interesuarit për vende pune dhe për studimet.

Ky panair është kthyer në traditë dhe mbështetet nga Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë Tiranë, Ministria e Arsimit dhe Sporteve, Bashkia e Tiranë, si dhe partnerë të qëndrueshëm në fushën e arsimit dhe punësimit.

Universiteti Europian i Tiranës ka mbështetur që në edicionet e para këtë panair, duke e konsideruar të rëndësishëm për komunikimin mes biznesit e universitetit.

Presidenti i UET-it, Prof.Dr.Adrian Civici ishte prezent në ceremoninë e hapjes ku vlerësoi panairin dhe lidhjen mes punësimit dhe arsimit.

“Rëndësia e panairit duket dhe nga vetë emri që ka, të studiosh dhe të punosh. Duke qenë lidhja më e mirë për lehtësimin e tregut të punës, për lehtësimin e punësimit nëpërmjet profesionalizimit dhe nëpërmjet studimit. Edhe në këtë kuadër, kur flitet për profesionin dhe natyrisht nuk kemi parasysh vetëm shkollat profesionale apo profesionet bazë, që quhen profesione të nivelit të ulët, ku çdo lloj shërbimi, pune është një profesion në vetvete. Duke e parë në këtë sens dhe universitetet pse janë prezent në këtë panair të punësimit të studimit janë pikërisht për faktin si institucione, ku formohesh dhe rritesh për tu punësuar në mënyrë më të shpejtë dhe më cilësore”, u shpreh Civici.

Për rolin që ka UET në mbështetjen e këtij panairi, ku ka qenë pjesëmarrës në të gjitha edicionet Civici theksoi se: “UET-i në kudarin e nismës së tij Universiteti i Biznesit dhe projekti i tij 250+, në fakt po bën këtë lloj llogjike, që studenët sidomos ata të masterit dhe më shumë ata profesional të mund të gjejnë një mundësi, që jo vetëm i përshtat me nevojat e tregut të punës, por dhe i formon në arsyetimin, në logjikën dhe profesionalizimin e tyre që të jënë në gjendje në çdo lloj biznesi të jenë kreativë për ta çuar përpara, për të krijuar hapësira më të mëdha investimesh, shërbime të reja dhe shumë elemeëntë të tjerë”.

Sipas profesor Civicit, UET-i përpiqet që “të formojë një llogjikë, të formojë një mendje kreative, të formojë një student të diplomuar shumë mirë të orientuar dhe shumë kreativ në tregun  e punës. Nëse do arrijmë këtë do jemi më të vërtetë të kënaqur me një rezultat pozitiv”.

WORK & STUDY një markë e kthyer në traditë, është një rrugë e nisur në vitin 2010. Në këtë edicion panairi synon të hedhë një strategji të re në tregun e punës dhe të studimit. Të dëshmojë rrugën se si brezi i ri sot, të jetë nesër sipërmarrësi i së ardhmes. Për këtë qëllim gjatë ditëve të panairit do të jenë lektorë me përvojë në fushën e zhvillimit profesional dhe ekonomik që do të përcjellin eksperiencat e tyre dhe orientimin drejt tregut.

Të dashur kolegë,

Mirënjohje, që falë punës suaj, unë kam marrë meritat. Ndjesë, që për shkakun e sulmeve ndaj meje, ju nuk keni marrë gjithçka meritoni.
Nuk di nga t’ia filloj për t’ju thënë se sa krenare jam për secilin prej jush, sa në borxh jam, po ashtu, për orët e zgjatura e pushimet e shkurtuara. Ndjesë!
Jam e bekuar që punova me ju dhe që mundëm të hartonim një reformë sistemike në sistemin tonë arsimor, që nga ai parashkollor e deri në arsimin e lartë. Ju do të mbaheni mend edhe si njerëzit që i dhatë fund një sistemi fiktiv në arsimin tonë të lartë, dukë shembur plot 22 universitete fantazëm, por edhe duke mundësuar një proces akreditimi si kurrë më parë. Mirënjohje!

Të dashur mësues,
Në ditë vendimmarrjesh të vështira, gjithmonë jam nisur drejt një shkolle për të dëgjuar nga ju dhe parë nga afër rezultatet e arritura apo të munguara. Ju kam takuar e dëgjuar në shkolla të rikonstruktuara apo me probleme të mëdha infrastrukturore, në qytet e në fshat, nga veriu në jug.

Mirënjohje për atë që më keni dhënë mua personalisht në këtë detyrë të vështirë, për të qenë e vërtetë, për të vëzhguar e dëgjuar, për të folur vetëm me punë, për të kërkuar ndjesë, për të mos u kompleksuar ndaj vështirësive, e mbi të gjitha, për të mos marrë mbi vete merita të paqena.

Ne jemi përfshirë në një reformë për të prekur “në çdo centimetër” arsimin. Por ajo duhet të vijojë, pasi kemi ende shumë për të bërë për shkollën që duam.

Ju sot nuk konkuroheni më nga diploma fiktive të universiteteve fantazmë, që përgatisnin mësues, por as nga studimet part-time. Sot, përmes renditjes në Portalin “Mësues për Shqipërinë”, nuk ju duhet të tregoni tesrën apo xhepin për t’u punësuar, por vetëm meritën.

Më lejoni një lutje të dashur kolegë,
Jeni në përgatitjet e fundit të mbylljes së vitit. Lutem për një vëmendje edhe më të fortë ndaj Maturës Shtetërore.
Ju përgëzoj për informimin e çdo maturanti, por ai duhet të vijojë të jetë prioritet i çdo dite. Të mos lëmë asnjë shteg keqinformimi dhe përdorimi të maturantëve nga askush.

Të dashur pedagogë e profesorë,
Faleminderit për gjithë mbështetjen, këshillën dhe kritikën që më keni dhënë. Komunikimi me ju ka qenë tejet i vyer për mua dhe besoj se ia dolëm ta kthejmë në një standard institucional midis MAS dhe universiteteve.
Nuk dua të rendis shumçka mundëm të ndryshojmë bashkarisht, pasi nëse janë reale ato flasin vetë, por të përcjell besimin se garancia e reformës në arsimin e lartë jeni ju. Mirënjohje!

Të dashur sportistë,
Mirënjohëse që fati e deshi të përjetoja si Ministre e Sportit krenarinë e rezultateve tuaja. Më keni dhënë shumë nga pasioni dhe këmbëngulja juaj. Krenare që qeveria e Edi Ramës investoi në sport si kurrë më parë, por edhe që e ktheu sportin në një komponentë të rëndësishëm të edukimit.

Faleminderit e mirënjohje për çdo socialiste e socialist që më besoi e mbështeti në rrugën e largimit të politikës nga arsimi. Me largimin tim si minister, mbetet ta vërtetojnë edhe ata që e dyshuan sot në opozitë, por që e instaluan në mënyrën më të shëmtuar dje në pushtet.

Faleminderit Edi Rama, për besimin dhe mbështetjen që i dhe një mësueseje me sfidën për të përmbushur pritshmëritë përballë situatave aspak të lehta.
Kemi ende shumë për të bërë, por shumë më shumë për të humbur, nëse kthehemi pas.
# EdiRAMA#PërShqipërinëQëDuam#PS

Universiteti Europian i Tiranës, Universiteti i Salzburgut, Universiteti i Ljubljanës dhe Fakulteti i Shkencave Sociale/Universiteti i Tiranës organizuan këtë javë Seminare Ekselence në Shkenca politike: Ja si do të organizohen leksionet në masterin e integruar PoSIG!

U mbajtën këtë javë në Tiranë Seminaret e Ekselencës në Shkenca politike. Këto seminare vijnë në kuadër të projektit EuroPS – Zhvillim Kurrikulash në Shkenca Politike, i financuar nga Programi Erasmus+ i Bashkimit Europian dhe të Masterit të përbashkët në Shkenca Politike – Integrimi dhe Qeverisja (#PoSIG). Lektorë të Universitetit Europian të Tiranës dhe Fakultetit të Shkencave Sociale/Universiteti i Tiranës organizuan seminaret me lektorë të Universitetit të Salzburgut dhe Universitetit të Ljubljanës, të gjithë partnerë të projektit EuroPS dhe masterit PoSIG. Lektorët e përfshirë janë akademikë me një përvojë të çmuar në mësimdhënie e kërkim shkencor: Prof. Gabriele Spilker – Universiteti i Salzburgut, eksperte e studimeve në politikat ndërkombëtare; Prof. Miro Hacek, përgjegjës i departamentit të Shkencave politike në Universitetin e Ljubljanës; Prof. assoc. Simona Kukovic, lektore në administrim publik në Universitetin e Ljubljanës; Prof. assoc. dr. Enri Hide, Prof. assoc. dr. Ervis Iljazaj, Prof. dr. Arlinda Ymeraj, Dr. Evis Gjebra dhe Elvin Gjevori, PhD në UET, si dhe Prof. Merita Xhumari, Prof. assoc. dr. Orinda Malltezi nga Fakulteti i Shkencave Sociale, Universiteti i Tiranës.

E veçanta e këtyre Seminareve të Ekselencës qëndron në mënyrën e përgatitjes së tyre si një përpjekje akademike e përbashkët e lektorëve nga Shqipëria me kolegë të tyre në Austri dhe Slloveni gjatë trajnimeve për zhvillimin e kapaciteteve të stafit akademik të Ballkanit Perëndimor në vendet e BE-së në 2016. Së dyti, këto Seminare Ekselence iu ofruan studentëve të shkencave politike e marrëdhënieve ndërkombëtare në Tiranë të mësojnë rreth debateve bashkëkohore në disa nga fushat kryesore të studimeve të tyre si administrimi publik e politikat publike, qeverisja lokale, politikat ndërkombëtare dhe metodat e kërkimit. Së treti, këto Seminare janë një shembull tipik i mënyrës se si do të organizohen studimet në masterin e përbashkët PoSIG, ku parimi themelues është mësimdhënia e integruar dhe e qendërzuar te studenti dhe kompetencat e tyre. Pra, mësimdhënia është rezultat jo vetëm i ekspertizës dhe punës së një lektori të vetëm, por i një bashkëpunimi të ngushtë mes lektorëve në universitetet partnere në Ballkanin Perëndimor dhe BE, duke shkëmbyer kështu përvojat më të mira dhe duke e pasuruar mësimin në interes të studentëve.

Tematikat e Seminareve të Ekselencës

Prof. Miro Hacek nga Universiteti i Ljubljanës foli mbi “Qasjen krahasuese për qeverisjen vendore në Europë”. Prezantimi i traditave themelore europiane në studimet krahasuese për qeverisjen vendore. Në këtë kontekst, në seminar u diskutuan vlerat normative dhe baza e qeverive lokale me fokus në reformat e decentralizimit, si dhe rolet që luajnë qeveritë lokale në administrimin e përgjithshëm publik. Në seminar gjithashtu u eksploruan lloje dhe modele të ndryshme të qeverive lokale dhe do iu kushtohet vëmendje e veçantë pasojave të reformave menaxheriale në qeveritë lokale, të cilat kohët e fundit kanë patur tendenca të reja.

Prof. Gabriele Spilker – Universiteti i Salzburgut foli mbi “Politikat mjedisore”. Për shkak të çështjeve të tilla si ndryshimi i klimës, vrima e ozonit ose zhdukja e kafshëve të rrezikuara, politika mjedisore ka gjetur vendin e saj në agjendën e politikës ndërkombëtare. Në përgjithësi, politika mjedisore ndërkombëtare merret me politikën ndërkufitare të mjedisit, shkaqet dhe pasojat e së cilës shtrihen gjatë kufijve kombëtarë dhe ndaj është nevoja për përpjekje bashkëpunimi ndërkombëtare për t’u zgjidhur. Prandaj, ky kurs trajton pyetjen se si dhe pse ekzistojnë përpjekjet ndërkombëtare për të zgjidhur problemin mjedisor dhe në cilat rrethana janë të suksesshme këto përpjekje.

Prof. Gabriele Spilker mbajti gjithashtu leksionin “Eksperimenti si metodë kërkimi”. Metodat eksperimentale janë bërë një mjet gjithnjë e më i rëndësishëm për shkencëtarët politikë. Ky seminar është i përgatitur për të siguruar hyrje në metodat eksperimentale në shkencat politike me një fokus të veçantë në eksperimentet në politikën ndërkombëtare. Cilat janë pikat e forta dhe të dobëta të llojeve të ndryshme të eksperimenteve në lidhje me metodat e tjera kërkimore? Pas një prezantimi të përgjithshëm të metodës së eksperimenteve në përgjithësi, seminari iu ofroi studentëve një pasqyrë të disa llojeve të ndryshme eksperimentale, të tilla si eksperimentet laboratorike të eksperimenteve në terren dhe eksperimenteve me anketë.

Assistant prof. Simona Kukovic – Universiteti i Ljubljanës foli mbi “Lidershipin në Sektorin Publik”. Lidershipi efektiv është i rëndësishëm në menaxhimin e një organizate, qoftë kjo biznes, organizatë publike apo jofitimprurëse. Organizatat nuk arrijnë sukses vetëm në saje të veprimeve të liderit më të lartë. Për më tepër, është klima pozitive e lidershipit që përshkon organizatën, që ndihmon të mësuarit, përshtatjen dhe performancën në një nivel të lartë. Prandaj është e rëndësishme për të gjithë të kuptojnë temën e lidershipit, nisur nga CEO te përgjegjësit që janë në kontakt me klientët. Seminari “Lidershipi në Sektorin Publik” iu ofroi studentëve mundësinë për të kuptuar se çfarë është lidershipi, si dhe një pasqyrë të modeleve mbizotëruese të lidershipit me fokus në praktikat e lidershipit në organizatat publike dhe jofitimprurëse.

Pjesë nga raporti i Komisionit Europian për problematikat në arsim dhe punësim në vendin tonë

Studimi i të diplomuarve tregon se shumë të diplomuar kanë një punë që nuk përputhet mirë me nivelin e tyre të kualifikimit. Më shumë se gjysma (53%) e të diplomuarve të arsimit të lartë mbajnë një punë kërkesat e të cilës janë nën ose mbi nivelin e kualifikimit. Kjo gjë është mbi nivelin e mospërputhjes në BE, ku niveli më i lartë i mospërputhjes, i gjetur në Itali, është rreth 34%. Në Shqipëri, 36% e të diplomuarve janë tepër të kualifikuar për punën që mbajnë (ose mbajnë nëse aktualisht janë joaktive ose të papunë) dhe, interesant është fakti që, 16% janë të pakualifikueshëm. 47% e tjerë mbajnë një punë që iu përputhet shumë. Këto rezultate sugjerojnë se thjesht rritja e numrit të të diplomuarve pa trajtuar shkaqet themelore të mospërputhjes, përmirësimi i arritjeve të shkathtësive dhe cilësisë së ofrimit të arsimit të lartë, nuk ka të ngjarë të sigurojë një shfrytëzim më efektiv të kapitalit njerëzor në dispozicion. Sondazhi i të diplomuarve tregon se të diplomuarit që përputhen mirë kanë të njëjtat të ardhura fillestare pas diplomimit se ata që janë tepër të kualifikuar, me të ardhura mujore mesatare prej € 200, por mbi të ardhurat mesatare mujore të të diplomuarve jo të kualifikuar prej € 150.

Hulumtimi tregon se sistemi i IAL-ve në Shqipëri prodhon shumë të diplomuar në raport me nevojat e tregut të punës. Nga çdo 100 studentë të rinj që hyjnë në sistemin e arsimit të lartë, vetëm 13-të do të gjejnë një punë të mirëpërputhshme që tregon që efikasiteti i brendshëm i sistemeve të kombinuara të Arsimit të lartë dhe të tregut të punës është vetëm 11%. Në mënyrë që sistemi i AL-së të japë një kontribut më të mirë në ndërtimin e kapitalit njerëzor dhe për konkurrencën dhe rritjen e ekonomisë, reforma të rëndësishme të sistemit të arsimit të lartë dhe tregu i punës i të diplomuarve janë të nevojshme. Në vitet e fundit Shqipëria përjetoi një zgjerim të shpejtë të sistemit të tij të arsimit të lartë, që përfshin krijimin e disa IAL-ve të reja publike dhe private. Megjithatë, pas reformave të fundit dhe mbylljes së disa IAL private, Shqipëria tani ka 1.3 IAL për 100,000 banorë që është e barabartë me mesataren për Ballkanin Perëndimor. Edhe pse numri i studentëve në arsimin e lartë pothuajse është trefishuar gjatë dhjetë viteve të fundit, cilësia e tij mbetet e dobët pasi niveli i financimit publik nuk është rritur në përputhje me numrin e nxënësve. Çdo vit regjistrohen rreth 55,000 studentë në të gjitha nivelet e studimeve në 37 IAL, nga të cilat vetëm rreth 30,000 përfundojnë studimet e tyre çdo vit, duke dhënë një raport përfundimi prej vetëm 53%.

Korrupsioni mbi pranimet dhe provimet dëmton ndjeshëm regjistrimin dhe normat e përfundimit dhe normat e ulëta të përfundimit përfaqësojnë një humbje të burimeve të përkushtuara në arsim. Ekziston një tepricë e të diplomuarve të kualifikuar në fushat e studimit të Shëndetit dhe Mirëqenies, Artet dhe Humane, Biznes, Administrim & Ligj dhe Arsim. Këto janë të kombinuara me mungesat e të diplomuarve nga Shkencat e Natyrës, Matematika & Statistikat dhe Shkencat Sociale, Gazetaria dhe Informacioni. Kjo tregon se do të jetë e rëndësishme për të rregulluar përzierjen e të diplomuarve nga këto fusha studimi në të ardhmen.

Të diplomuarit nga IAL-të private janë më të kënaqur me cilësinë e arsimit të tyre se sa të diplomuarit nga IAL-të publike, ndoshta për shkak të reagimit më të madh që ata kanë ndaj nevojave të studentëve. Megjithatë, kjo nuk është historia e plotë, duke qenë se të diplomuarit nga IAL-të private kanë më shumë gjasa sesa ato nga IAL-të publike të thonë që metodat më të mira të mësimdhënies do të kishin përmirësuar perspektivat e punës pas diplomimit. Metodat e mësimdhënies vazhdojnë të mbështeten në mësimin përmendësh dhe në kurrikulat e vjetruara dhe mungon edukimi praktik. Pasoja është që të diplomuarit nuk kanë aftësitë që punëdhënësit kanë nevojë.

Rekomandimet për fushën e arsimit të lartë 

1. Cilësia e ofrimit të shërbimeve të arsimit të lartë duhet të përmirësohet për t’iu ofruar të diplomuarve aftësitë e kërkuara në tregun e punës. Kurrikula duhet të modernizohet dhe metodat e mësimdhënies u reformuan për të nxitur një përqasje të përqendruar te studentët me të mësuarit më interaktiv. Njohuritë e aplikuara dhe aftësitë kritike-të menduarit duhet të bëhen fokusi kryesor i mësimdhënies, në vend të memorizimit të materialit nga tekstet shkollore. Mësimi duhet të përqendrohet më shumë në klasat e vogla, në punën e ekipit dhe në përdorimin e qasjeve analitike dhe zgjidhjes së problemeve. Leksionet e të ftuarve nga komuniteti lokal i biznesit mund të përfshihen në orarin mësimor. IAL-të duhet të punësojnë më shumë anëtarë të fakultetit të arsimuar jashtë vendit. Një program kombëtar për të mbështetur financiarisht IAL-të në rekrutimin e stafit ndërkombëtar gjithashtu mund të merret parasysh.
2. Duhet të ndërmerren hapa për të përmirësuar normat e përfundimit të studentëve. Studentët të cilët nuk arrijnë të përfundojnë punën e tyre në kohë, duhet t’u jepet mbështetje shtesë dhe klasa përmirësuese, ndërsa për studentët që përfundojnë me sukses programin e tyre të studimit mund të jepet një zbritje e pjesshme në tarifën e tyre të shkollimit për vitin pasues akademik. Kjo mund të subvencionohet nga qeveria. Arsimi i lartë duhet të publikojë shkallët e përfundimit për programet individuale të studimit dhe kjo duhet të përdoret si kriter për vendimet e financimit nga shteti.
3. Përvoja e punës që fitohet përmes skemës së praktikës mund të jetë e dobishme në rritjen e shkathtësive të të diplomuarve dhe sigurimin e përvojës së punës për të përmirësuar 54 perspektivat e ardhshme të punës së të diplomuarve. Nevojitet një fokus më i madh në trajnimin praktik, duke përfshirë një periudhë intershipesh të rregulluar në konsultim me punëdhënësit vendorë.

4. Akreditimi i të gjitha IAL-ve dhe programeve studimore duhet të vazhdojë dhe duhet të zbatohen masa rigoroze të sigurimit të cilësisë për të ngritur cilësinë e shërbimeve të ofruara. Kualiteti i mësimdhënies së disa profesorëve i cili gjykohet si i pakënaqshëm nga studentët dhe kolegët duhet të kërkohet që të ndjekë kurse të specializuara për përsëritjen e metodave të mësimdhënies.

5. Me qëllim frenimin e korrupsionit në IAL, komitetet e etikës duhet të monitorojnë pajtueshmërinë me rregulloret e vlerësimit dhe gradimit. Angazhimi i profesorët në institucione të shumëfishta duhet të reduktohet. Kriteret për indeksimin e botimeve, si dhe për zgjedhjen dhe promovimin e stafit mësimdhënës duhet të bëhet më shumë transparent. Roli i profesorëve në kryerjen e provimeve duhet të rishikohet dhe një organ i pavarur duhet të monitorojë vlefshmërinë e provimeve të studentëve.

6. IAL-të duhet të ofrojnë kurse sipërmarrjeje për studentët. Kurse të tilla mund të bazoheshin në lidhje me komunitetin lokal të biznesit. Ata mund të përfshinin projekte në grup në të cilat studentët synojnë të zgjidhin një problem të botës reale për një klient publik ose privat, duke aplikuar aftësitë e tyre në një kontekst profesional dhe duke fituar përvojën praktike të biznesit.

7. Studentët duhet të pajisen me më shumë informata rreth punës në dispozicion në fushën e tyre të studimit përmes përmirësimit të shërbimeve të këshillimit për karrierë në IAL dhe në Shërbimin Kombëtar të Punësimit. Paralelisht, IAL-të duhet të kërkojnë të ndjekin destinacionet e punësimit të të diplomuarve të tyre nga fusha e studimit, si një mënyrë për të vlerësuar më mirë nevojat e tregut të punës.

Rekomandime për tregun e punës 

1. Nevojitet një politikë e re industriale për të lidhur investitorët vendës dhe të huaj me zinxhirët e furnizimit të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme vendore që punësojnë të diplomuar (për shembull në Prodhim dhe sektori i TIK-ve). Kjo duhet të rrisë kërkesën për punë të kualifikuar, të stimulojë studentët e ardhshëm të zgjedhin lëndë që kanë kërkesa të larta dhe të mbështesin nivelin e lartë të aftësive të nevojshme për të mbështetur konkurrencën dhe rritjen e ardhshme.

2. Punëdhënësit duhet të mbështeten për të bashkëpunuar më ngushtë me IAL-të, mbi kombinimin e kurseve në ofertë, kurrikulave, metodave të mësimdhënies dhe praktikave. Vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet mundësisë për një bashkëpunim më të ngushtë midis IAL-ve dhe NVM-të (Ndërmarrjet e vogla dhe të mesme), të cilat momentalisht kanë më pak bashkëpunim me IAL-të se sa kanë punëdhënësit e mëdhenj. Bashkëpunimi i tillë universitet-biznes duhet të synojë modernizimin dhe përshtatjen e kurrikulave dhe rezultateve të të nxënit me ato që nevojiten nga tregu i punës.

3. Programet e sipërmarrjes duhet të zhvillohen për të ndihmuar të diplomuarit në ngritjen e bizneseve të tyre me subvencione për pajisje. Siç tregohet nga ky raport, kompanitë mikro dhe të vogla që punësojnë të diplomuar kanë një dendësi të diplomave të larta dhe duhet të ushqehen për të ofruar më shumë vende pune për të diplomuarit.

4. Qeveria duhet të mbështesë punëdhënësit, sidomos SME-të, për të zgjeruar programet e trajnimit për rekrutët e rinj të diplomuar përmes stimujve financiarë. Ligji i ri për Arsimin e Lartë hapi mundësinë që IAL-të të ofrojnë kurse të shkurtra profesionale, të cilat mund të promovohen me mbështetjen e punëdhënësve për punonjësit e tyre.

5. Punëdhënësit duhet të pajisen me stimuj për të marrë praktikantët dhe programi aktual qeveritar duhet të zgjerohet.