Në 24 Qershor, Britania e Madhe u zgjua ndaj një rezultati referendumi që pak e kishin pritur. Fushata pro Largimit nga BE nuk priste të fitonte, dhe fushata pro Qëndrimit në BE besonte se fitimi ishte i sigurt.
Brenda pak ditësh pas votimit, Teresa May zëvëndësoi Cameron si Kryeministër dhe vendosi tre mbështetës të fortë të Brexit për të udhëhequr divorcin nga BE. Gjashtë muaj diskutimesh ndoqën arsyetimin për ç’lloj daljeje do bëhej, por në 17 Janar në Lancaster House (shtëpia e Kryeministrit) May pohoi se Brexit do të thotë se nuk ka Treg të vetëm dhe me shumë mundësi nuk do ketë as rregullator për treg të lirë me Evropën.
Për universitetet e Mbretërisë së Bashkuar ky është rezultat më i keq se ç’pritej nga ky sektor. Arsimi i lartë kontribon me 73 miliard paund çdo vit për ekonomine, 2.8% të GDP dhe 757 mijë vende pune. Ai sjell 10.7 miliard në fitime eksproti, shpërndarë në gjithë rajonet britanike. Universitetet gjithashtu bëjnë një kontribut të madh kulturor për vendin, kështu ekonomikisht dhe kulturalisht kërcënimi që i kanoset Britanisë është i pamasë, një dëm i madh i vetë-bërë. Universitetet janë plot me shkëmbime kulturore, mundësi njohurisht, mendimi kritik dhe analize, dhe vlera e perspektiva ndërkombëtare; Brexit rrezikon të nënvlerësojë të gjithë këtë. Shumë votues pro Largimit mund të urrejnë BE, por një numër i konsiderueshëm votuesish gjithashtu refuzojnë emigracionin dhe lëvizjen e lirë, një gur themelues i Tregut të Përbashkët Europian (TPE). Fushata e Largimit kërkonte të ‘rimerrte kontrollin’ e kufijve. Por universitetet britanike, si shumë industri, varen mbi lëvizjen e lirë të krahut të punës dhe tërheqjes që Britania ka për talente nga jashtë vendit. Që të refuzonte pjesëmarrjen në TPE, qeveria ka vënë prioritet tek kontrolli i emigrimit mbi interesat ekonomike e kulturore.
Impakti Post-Referendum
Aksesi i Britanisë në programin e shkëmbimit studentor Erasmus+, produktit më arrirë të BE do të ndikohet në mënyrë drastike sapo të ndodhë Brexit, sipas gjasave në pranverë të 2019. Erasmus+ ka përfituar 85 mijë studentë britanikë në vendosje studimesh e pozicione pune, dhe gjithashtu edhe stafi kishte mundësi shkëmbimesh. Qeveria thotë se pjesëmarrja post Brexit varet nga negociatat.
Ndërkohë, Britania duket tashmë më pak e tërheqshme për studentët pas referendumit. Grupi elitar i universiteteve Russell është shqetësuar rreth uljes së aplikimeve nga studentët e BE. Cambridge raporton një ulje me 17% për 2017 dhe po planifikon për 2 të tretat e uljes që do pasojë më vonë.
Shumë institucione i druhen mungesës së aksesit në rekrutime. Gjenden raporte të universiteteve britanike në vështirësi për të tërhequr aplikantë nga Zona Ekonomike Europiane (BE së bashku me Norvegjinë, Islandën dhe Liechtenstein) për të dhënë mësim dhe në poste të kërkimit shkencor, dhe një anketë e University College Union thotë se 42% e stafit po shqyrton mundësinë e largimit nga Britania, sidomos shtetasit e BE që përbëjnë rreth 13.6% të lektorëve me tituj të avancuar shkencorë.
Brexit nuk po dërgon një mesazh negativ ndaj 27 partnerëve të BE, por ndaj gjithë botës. Lord Bilimoria, themeluesi i birrës Cobra, ka akuzuar dështimin e qeverisë për të hequr studentët nga rrjeti i migrimeve. Ai nxiti grupin e Kancelarëve të universiteteve britanike të insistonin në lëvizjen e lirë për studentët dhe viza pune për të diplomuarit jashtë Zonës Ekonomike Europiane, siç ndodh në pothuajse gjithë Europën dhe në Kanada, Australi dhe SHBA. Fatkeqësisht, Instituti i Politikave për Arsimin e Lartë raporton se qeveria planifkon të vendosë kufizime të reja për studentët nga jashtë vendit, të cilat do t’i kushtojnë Britanisë 2 miliard paund në vit.
Kërcënimi ndaj kërkimit shkencor
Impakti për kërkimin shkencor mund të jetë dramatik. Aksesi i Britanisë ndaj Horizon 2020, programit të financuar nga BE për periudhën 2013-2020 me vlerë 80 miliard euro, do të kompromentohet sigurisht sapo Britania të dalë nga BE dhe të mos japë më kontributin e saj në këtë buxhet. Edhe nëse aksesi lejohet, Britania do t’i duhet të japë të gjithë pjesën e vet të kostos ndaj programit, ku ndërkohë sot Britania merr sasinë e dytë më të lartë të suportit pas Gjermanisë. Shkencëtarët britanikë marrin 25% të financimit nga Këshilli Europian i Kërkimit shkencor dhe financimit Marie Curie, sakaq më shumë se kushdo. Projektet individuale shkencore si Consortium-i Euro-Ewing, që përfshin studimin nga universitetet britanike të Ewing Sarcoma, një lloj kanceri i shfaqur tek fëmijët, mund të rrezikohet nëse humbet financimin nga BE.
Pjesa më e madhe e punës kërkimore është e llojit bashkëpunues. Rreth 60% e 120 mijë artikujve shkencorë që publikohen çdo vit nga autorë britanikë kanë si bashkë-autorë partnerë ndërkombëtarë, mbi gjysmën e kërkuesve nga BE.
Garancitë e qeverisë, përfshirë deklaratën e vjeshtës nga Kancelari ku premtonte mbështetje për Kërkimin dhe Zhvillimin, nuk e largon shqetësimin dhe ankthin në komunitetin e kërkimit shkencor. Financimi i reduktuar, kufizimi i aksesit ndaj talentit dhe ndalimet e mundshme për vizë nga shtetasit e BE, do të ketë një impakt katastrofik ndaj universiteteve britanike. Ndryshime të tilla to të nënvlerëosjnë bazën industriale të Britanisë dhe reputacionin e universiteteve të kalibrit botëror. Nëse Britania e kthen vëmëndjen vetëm brenda vendit post-Brexit, do të degradojë tërheqjen ndërkombëtare të kampuseve. Stilet dalluese të mësimdhënies dhe nxënies dhe natyra e pasur me burime e institucioneve publike, si edhe rënia e vlerës së sterlinës do të vazhdojnë të tërheqin studentët për një afat të shkurtër. Por përkundrejt kësaj, kufizimet e vizave dhe qasja e kthimit të shpinës ndaj vendeve fqinje të Britanisë do të çojë në rikonsiderim të studentëve dhe akademikëve për destinacionin e tyre të karrierës.
Kërkimi shkencor në shkencat sociale, i cili shpesh thekson elemente që qeveria do preferonte të qëndronin larg vëmëndjes publike, do të vuajë mjaft nga lënia pas dore dhe me shumë kosto sociale. Brexit do të degradojë kontributin e universiteteve ndaj jetës publike, kulturës qytetare, kërkimit shkencor dhe ekonomisë. Cilësa dhe karakteri unik i universiteteve britanike janë në rrezik. Është me rëndësi jetësore që Parlamenti ta njohë këtë aspekt. Siç paralajmëroi piktori i madh spanjoll Francisco Lucientes y Goya: “Gjumi i arsyes bart me vete shumë demonë”./Mapo.al/
(Përgatiti për Mapo-n Vaniela Bellovoda)