Komisioni Europian sapo ka publikuar një raport të realizuar nga Eurydice mbi sfidën e modernizimit i arsimit të lartë në Europë, ku ngre disa çështje me rëndësi, si përgatitja e stafit akademik, kërkimi shkencor etj. Mapo Universitet po boton më poshtë pjesë të këtij raporti.
Nga Eva Drita
Sektori i arsimit të lartë ka përjetuar ndryshime të thella në dy dekadat e fundit. Pavarësisht rënies demografike të kohëve të fundit në grupet e arsimit të lartë në disa vende, numri i studentëve në përgjithësi është rritur, ndërsa sektori i arsimit të lartë ka ndryshuar dhe përjetuar ndryshime të shumta strukturore.
Stafi akademik është në vijën e frontit të trajtimit të kërkesave shoqërore në rritje, por a janë sistemet të përshtatura në mënyrë të atillë që t’u mundësojnë atyre mbajtjen e ritmit me këto ndryshime të shpejta? Modernizimi i Arsimit të Lartë në Europë: Stafi Akademik 2017 eksploron realitetet aktuale për stafin akademik brenda peizazhit të arsimit të lartë europian që po ndryshon me shpejtësi.
Raporti shqyrton kërkesat e kualifikimit për stafin akademik, procesin e rekrutimit, punësimin dhe kushtet e punës në akademi, sigurimin e jashtëm të cilësisë dhe strategjitë e nivelit qendror për internalizim.
Raporti bazohet kryesisht në një përzierje të të dhënave cilësore dhe sasiore, dhe mbulon sistemet e arsimit të lartë në 35 vende. Raporti fokusohet në kategoritë më përfaqësuese të stafit të arsimit të lartë, kryesisht ata që janë përgjegjës për mësimdhënie ose hulumtim.
Raporti gjithashtu përmban diagramet kombëtare të cilat ofrojnë një pamje vizuale të kategorive më përfaqësuese të stafit akademik në vendin në fjalë. Për secilën kategori të stafit, një numër informacionesh janë paraqitur duke përfshirë detyrat kryesore, kërkesat e kualifikimit, kontratat dhe informacionin statistikor. “Pikat kryesore të Eurydice” sigurojnë një pamje të disa prej gjetjeve kryesore të raportit.
Femrat vazhdojnë të jenë të nënpërfaqësuara në akademi
Në shumicën e vendeve europiane autoritetet e nivelit të lartë rregullojnë së paku disa aspekte të rekrutimit të stafit akademik, me rregulla specifikë që ndryshojnë në fushën e veprimit dhe të mbulimit. 24 sisteme të arsimit të lartë kanë legjislacion mbi mundësitë e barabarta drejtpërdrejt të zbatueshme për rekrutimin e stafit akademik. Rregulloret mbi mundësitë e barabarta zakonisht mbulojnë gjininë, përkatësinë etnike, aftësitë e kufizuara, fenë, moshën, bindjet politike dhe orientimin seksual.
Implementimi konkret mbi legjislacionin e mundësive të barabarta zakonisht i lihet punëdhënësit, por kur ligjet përmbajnë objektiva konkretë ose udhëzime, ato janë në përgjithësi të kufizuara te balanca gjinore e stafit. Barazia gjinore ka qenë në krye të listës në agjendën e politikave në nivel europian për dekada të tëra. Megjithatë, pavarësisht nga evolucioni pozitiv në pozicionet e stafit akademik, në shumicën e vendeve gratë përfaqësojnë më pak se gjysmën e fuqisë punëtore.
Ndarjet gjinore janë edhe më të rrepta në lidhje me shumën e grave që kanë arritur gradën e profesorit. Në vende të tilla si Belgjika, Irlanda, Greqia, Qiproja dhe Holanda, gratë përfaqësojnë më pak se 20% të profesorëve. Serbia është i vetmi vend ku mbi 40% e profesorëve janë femra.
Në të gjithë Europën rruga për gratë në radhët e larta të akademisë ka hasur pengesa për të cilat legjislacioni i përgjithshëm nuk ka patur mundësi që t’i kapërcejë. Kjo ka sjellë një rëndësi të lartë kur mendon se në shumë vende legjislacioni i punësimit të stafit akademik i jep më shumë siguri punësimit të niveleve të larta në profesion. Kështu gratë nuk janë vetëm të nënpërfaqësuara në këtë sektor, por gjithashtu mbajnë më pak pozicione prestigjioze, dhe përballen me më shumë kushte punësimi të pasigurta.
Kushtet e punës të stafit akademik
Zgjedhja e një karriere në akademi dhe pastaj përparimi në pozicionet më të larta kërkojnë një investim të madh kohe dhe përpjekjeje në të gjithë Europën, por siguria e vendeve të punës në përgjithësi nuk po përmirësohet… Në shumicën e vendeve europiane, ekziston një përzierje e kontratave me afat të caktuar dhe të pacaktuar për stafin akademik, me përjashtim të Sllovakisë dhe Letonisë ku ekzistojnë vetëm kontratat me afat të caktuar. Një përcaktues i fortë i stabilitetit kontraktual është faza e karrierës akademike, me akademikët e rinj të punësuar në kontratat e bazuara në projekte ose me afat të caktuar, ndërsa akademikët e lartë kanë më shumë gjasa të kenë kontrata të pacaktuara. Ndërsa shumica e profesorëve dhe stafi tjetër i lartë akademik në shumicën e vendeve europiane ende kanë kontrata të pacaktuara, ka një rritje të konkurrencës për këto pozita, me një ulje të përgjithshme të mundësive të punësimit në sektorin e arsimit të lartë si një të tërë.
Proporcioni më i lartë i kontratave të pacaktuara 80% ose më shumë, raportohet nga Franca, Malta dhe Turqia, ndjekur nga Suedia, ku rreth 70% e akademikëve kanë një kontratë të pacaktuar. Në anën tjetër të spektrit janë Gjermania, Estonia, Austria (sektori i universitetit), Finlanda (sektori i universitetit) dhe Serbia, me 30% ose më pak akademikë me një kontratë të pacaktuar.
Personeli akademik inkurajohet të përqafojë mobilizimin dhe disa vende kanë një përqindje të lartë të stafit ndërkombëtar.
Ekziston një mirëkuptim i gjerë midis politikëbërësve dhe aktorëve në nivel institucional që mobilizimi i stafit akademik është i dobishëm për përmirësimin e cilësisë së arsimit të lartë dhe kërkimin, zhvillimin, qarkullimin e njohurive dhe studentëve mbështetës të mobilitetit. Shumica e vendeve europiane kanë të paktën disa forma të strategjive të nivelit qendror për inkurajimin e ndërkombëtarizimit të sektorit të arsimit të lartë, ku rreth një e treta ka plane shumë të detajuara për të mbështetur fenomenin.
Të dhëna statistikore gjithëpërfshirëse për stafin akademik të mobilitetit nuk janë në dispozicion, megjithëse shumica e sistemeve europiane të arsimit të lartë raportojnë se ata kanë krijuar mekanizma për monitorimin e mobilitetit të stafit akademik në nivel kombëtar. Të dhënat që janë aktualisht në dispozicion tregojnë se në shumë vende ka një numër të lartë të stafi akademik ndërkombëtar, me një nivel të lartë përqindjeje të shtetasve të huaj në mesin e stafit akademik.
Posedimi i doktoraturës si domosdoshmëri
Një doktoratë zakonisht shihet si një moment historik në një karrierë akademike. Përgatitja e saj në përgjithësi zgjat të paktën tre vjet dhe karakterizohet nga një përkatësi e dyfishtë: Ajo konsiderohet si një fazë e hershme e një karriere akademike dhe, në të njëjtën kohë, korrespondon me një zgjatje periudhe të nivelit të lartë të trajnimit të bazuar në hulumtime.
Në shumicën e vendeve, studentët e doktoratës konsiderohen formalisht studentë, pavarësisht se janë në fazën e kërkuesve të rinj. Kjo mund të lidhet me procesin e Bolonjës, i cili ka rritur rëndësinë e mësimit të elementeve të programeve të doktoratës. Në shumicën e vendeve europiane doktoratura është një kërkesë e ligjshme për rolin e akademikëve të ndërmjetëm dhe të lartë dhe nganjëherë edhe për pozicione të vogla.
Në rreth një të katërtën e të gjithë sistemeve të arsimit të lartë europian, përkatësisht komuniteti gjermanishtfolës i Belgjikës, Republika Çeke, Irlanda, Malta, Holanda, Austria, Finlanda, Mbretëria e Bashkuar, Islanda dhe Mali i Zi, nuk e formalizojnë doktoraturën si kualifikimi minimal për çdo kategori të stafit akademik. Megjithatë, shumica e këtyre vendeve tregojnë se edhe pse nuk janë kërkesa ligjore, doktorata ende luan një rol të rëndësishëm në progresin e karrierës akademike.
Cilësia e mësimdhënies nuk mund të merret si e mirëqenë
Kandidatët e doktoratës që synojnë të ndjekin një karrierë në akademi nuk ndjekin domosdoshmërisht trajnime për aftësitë e tyre të mësimdhënies. Në të vërtetë, vetëm disa vende kanë legjislacion që kërkon që praktika mësimore të jetë një element i detyrueshëm i programeve të doktoraturës. Për më tepër, kur përcaktohen detyrat mësimore në rregullore, detyrimi për të dhënë mësim në përgjithësi vlen vetëm për disa kategori kandidatësh PhD.
Në të gjithë Europën, nuk ka pothuajse asnjë shkallë të gjerë zhvillimi i vazhdueshëm profesional (CPD), programe që i ofrojnë akademikëve mundësinë për të përmirësuar aftësitë e tyre mësimore. Iniciativat më të shumta në këtë fushë janë aktivitete të izoluara të institucioneve individuale të arsimit të lartë. Ngarkesa mësimore e akademikëve është zakonisht e përcaktuar sipas kategorive të stafit akademik, me një tendencë për të kërkuar më shumë mësim nga të rinj dhe nga stafi i mesëm, dhe më pak mësimdhënie nga akademikë me përvojë të lartë.
Ndërkohë që sistemet e jashtme të sigurimit të cilësisë fokusohen te mësimdhënia dhe kërkimet, çështjet që lidhen me menaxhimin e burimeve njerëzore shpesh neglizhohen
Mësimdhënia dhe hulumtimi janë temat më të zakonshme të ekzaminuar nga agjencitë e jashtme të sigurimit të cilësisë, pavarësisht nëse kjo është pjesë e programit ose e sigurimit të cilësisë në nivel institucional. Temat në lidhje me Menaxhimin e burimeve njerëzore (procedurat e rekrutimit, Sistemet e vlerësimit të performancës dhe promovimin e praktikave) janë shumë më pak të vlerësuara, duke u bërë pjesë e kuadrit në pak më shumë se gjysma e sistemeve./Mapo.al/